Een aanslag met een truck op een kerstmarkt in Berlijn – niet iets dat lastig te bedenken was. Maar kunnen dergelijke aanslagen voorkomen worden?
De aanslag op de kerstmarkt in Berlijn was er één ,,van een verschrikkelijke eenvoud, een herhaling van eerdere succesvolle aanslagen waartegen je je als samenleving heel moeilijk kunt beschermen”. Dat zegt de hoogleraar terrorisme en contra-terrorisme Edwin Bakker, verbonden aan de Rijksuniversiteit Leiden.
Het is volgens hem een illusie te denken dat zulke aanslagen te voorkomen zijn, ondanks een indrukwekkend arsenaal aan maatregelen die de overheden in Europa en ook in Nederland inmiddels hebben getroffen. “De overheden in de Europese landen zitten in een onmogelijke positie”, vindt Bakker. ,”De samenleving verwacht een totale veiligheid die helaas niet te bieden valt.”
Waarom was deze aanslag zo eenvoudig?
Bakker: ,,Omdat het doelwit zo makkelijk bereikbaar was en het gebruikte middel al eerder met succes is toegepast, zoals afgelopen zomer in Nice. Het is volstrekte na-aperij, een aanslag uit het boekje. Je hebt in binnensteden nu eenmaal vrachtauto’s nodig om te kunnen functioneren en die vallen ook helemaal niet op. Zo zie je dat een eenling verschrikkelijke dingen kan aanrichten zonder al te veel planning en voorbereiding. Eén vrachtauto en één persoon zijn voldoende voor een succesvolle aanslag. Als overheid ben je gewoon te laat, helaas.”
Alle kerstmarkten worden nu beveiligd. Reizen worden geannuleerd. Heeft dat zin?
,,Geen enkele. Maar het doel van de aanslagpleger is bereikt, de angst is gezaaid en daar gaat het terroristen om. Nog even en het Amerikaanse State Department raadt het reizen naar Europa af. Het is zaak om niet te overreageren op de gebeurtenis. Ik zou ook gewoon naar een kerstmarkt gaan, maar misschien niet met een buggy waarmee je je minder snel uit de voeten kunt maken. Een vriend van mij is net in Keulen geweest, daar zijn alleen al elf kerstmarkten in al die wijken van de stad. Het is onmogelijk om die allemaal te beveiligen.''
Minister Ard van der Steur van Veiligheid en Justitie schreef vorige maand aan de Tweede Kamer dat hij geen garantie kan geven dat Nederland gevrijwaard kan blijven van een terroristische aanslag. Is dat terecht?
Bakker: "Goed dat hij dat heeft gezegd. Die boodschap moeten we ook blijven herhalen. We leven in een tijd dat we geloven dat de overheid ons tegen alles kan beschermen, maar dat is niet zo. Tegen aanslagen als in Berlijn en in Nice sta je machteloos.''
Moeten we dit accepteren?
Bakker: "Gelet op het succes van deze aanslag en die in Nice zal deze aanslag echt herhaald worden. De kans dat we slachtoffer worden van zo'n aanslag is vrijwel nihil, maar het voelt natuurlijk heel anders. De dreiging is altijd aanwezig. Maar we willen ook geen verkeersdoden en toch aanvaarden we die als een gegeven in het leven. Zulke aanslagen gebeuren gelukkig niet dagelijks.''
De overheid heeft tal van anti-terreurmaatregelen getroffen. Kunnen we daarop vertrouwen?
Bakker: "De inspanningen zijn goed, de mensen zijn oplettend. En de veiligheidsdiensten doen goed hun werk. Vorige week is nog een man aangehouden in Rotterdam die een kalasjnikov en een IS-vlag in huis had. Maar tegen een suïcidale of geradicaliseerde eenling kun je weinig beginnen.''