Voorzitter Jean-Claude Juncker heeft de hoop nog niet opgegeven dat het vrijhandelsverdag met Canada deze week gered kan worden.
“Het is niet van belang wanneer het verdrag wordt ondertekend, het is belangrijk dát het wordt getekend”, zei de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker woensdag in het Europees Parlement in Straatsburg. “Maar ik heb goede hoop dat er in de loop van woensdag een akkoord komt tussen de Belgische en de Waalse regering.”
Het CETA-verdrag tussen de EU en Canada zou donderdag in Brussel moeten worden bezegeld. Maar doordat de Waalse regering dwarsligt, dreigt dat feest niet door te gaan.
De Waalse premier Paul Magnette en de federale vicepremier Didier Reynders kwamen woensdagmorgen opnieuw bijeen om een oplossing te zoeken. Na drie uur onderhandelen werd de bijeenkomst tot woensdagmiddag opgeschort.
Magnette heeft met name bezwaar tegen de aparte arbitragerechtbanken die geschillen tussen landen en bedrijven moeten beslechten. Zonder toestemming van de Walen kan België het verdrag niet kan tekenen, en daarmee de EU niet.
Arbitrage-procedure
Wat is nu precies het probleem? Procedures voor het beslechten van geschillen tussen bedrijven en staten maken al decennia deel uit van handelsverdragen. Maar in het verleden ging het vaak om verdragen tussen westerse landen en ontwikkelingslanden met een relatief zwak rechtssysteem.
Westerse bedrijven wilden bij dit soort verdagen een aparte geschillenprocedure buiten de rechtbank om als waarborg om meer rechtszekerheid te krijgen. Maar omdat het bij het CETA-verdrag met Canada - en ook bij het Amerikaanse TTIP-verdrag - om handelsakkoorden tussen ontwikkelde landen gaat, is er verzet gerezen tegen geschillencommissies die los staan van de rechter in een land.
"Er is geen enkele reden waarom dit soort geschillen niet aan een gewone rechter voorgelegd zou kunnen worden. Arbiters zijn geen gewone rechters, maar specialisten met een commerciële achtergrond. Ik vind het een beetje een griezelige ontwikkeling", zei hoogleraar privaatrecht Ted de Boer afgelopen maandag nog in Het Financieele Dagblad.
Wat volgens Albert Marsman van advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek echter meespeelt, is dat de kwaliteit van het rechtssyteem niet in alle Europese landen op hetzelfde niveau ligt. "In een aantal lidstaten bestaan bij de bevolking zelf serieuze zorgen over de onafhankelijkheid van de rechters. Zolang dat zo is, is het wel voorstelbaar dat buitenlandse bedrijven met een geschil met de overheid niet bij de overheidsrechter terecht willen", zei hij tegen het FD.
Aan de andere kant is het de vraag of er bij arbitragepanels voldoende transparantie is ingebouwd over de procedureregels, vooral bij het al dan niet openbaar maken van informatie in geschillen tussen overheden en bedrijven.
Bescherming consumenten
EU-president Donald Tusk zei in Straatsburg te hopen dat "België zich bewijst als kampioen consensusbouwer". "Alleen de Belgen kunnen beslissen over het Belgische standpunt. Een top met Canada is donderdag nog steeds mogelijk."
Tusk wees erop dat de Europeanen in toenemende mate bezorgd zijn of de handelsverdragen wel in hun belang zijn. "Ik vrees dat we geen vrijhandelsverdragen meer kunnen sluiten als we niet bewijzen dat wij heel serieus zijn over de bescherming van de Europese consumenten, werknemers en bedrijven."