De Braziliaanse president Dilma Rousseff is woensdag afgezet. De Senaat besloot daartoe omdat de linkse Rousseff met begrotingscijfers zou hebben gefraudeerd.

Van de 81 senatoren stemden er 61 voor afzetting en twintig tegen. Dat is ruimschoots meer dan de tweederdemeerderheid die was vereist. Rousseffs laatste poging van afgelopen maandag om de Senaat nog aan haar kant te krijgen bleek vergeefs. Zij noemt de afzetting een staatsgreep door de rijke elite.

Hoe kon de niet zo lang geleden Dilma Rousseff zo diep en snel vallen?

De afzetting van Rousseff heeft alles te maken met de economie van Brazilië. Toen ze aantrad in 2011, zakte de economische groei in China deels in. Braziliaanse goederen en grondstoffen verloren mede daardoor hun waarde op de internationale markt, terwijl het in de jaren daarvoor alleen maar crescendo was gegaan voor Brazilië.

Rousseff en haar kabinet meenden dat dit een tijdelijk probleem zou zijn en stelden subsidies in om de ontluikende welvaart te blijven ondersteunen. Hier begint het controversiële deel van Rousseffs omgang met de economie, nota bene een Marxistische econoom.

Al snel bleek de tijdelijkheid mee te vallen, maar de president hield vast aan de steunmaatregelen. Die beloftes hielpen bij haar herverkiezing in 2014 om vervolgens spoedig overboord te gaan.

Creatief boekhouden

De aanklacht die de Senaat nu heeft ingesteld, draait echter om vermeend bedrog door Rousseff. In Brazilië moeten begrotingen binnen de perken blijven die gesteld worden door het parlement, maar de president zou leningen gefabriceerd hebben die er niet waren en schilderde op die manier een verkeerd beeld van de overheidsfinanciën.

Staatsbanken werden door Rousseff ingezet om onder meer uitkeringen voor te schieten, wat bij wet verboden is in Brazilië. Volgens de financiële waakhond gaat het om 58,6 miljard real, oftewel 16,2 miljard euro, schrijft de Financial Times, die zich afvraagt of 'creatief boekhouden' wel echt een misdaad is.

Rousseff had ook elders het tij niet mee, aangezien de economie van haar land bijna 4 procent gekrompen is en staatsoliemaatschappij Petrobras bijna failliet is na een groot corruptieschandaal.

Zweem van corruptie

De senaat had Rousseff in mei al op non-atief gesteld. De 75-jarige Michel Miguel Elias Temer Lulia nam sindsdien voor haar waar. De interim-president en zijn bestuurderspartij PMDB waren in 2014 een coalitie aangegaan met Rousseffs Arbeiderspartij, maar lieten de sociaaldemocraten afgelopen voorjaar vallen en maakten gemene zaak met de oppositie. Zo ontstond een meerderheid voor Roussefs afzetting.

Ook Temer is echter, als zoveel Braziliaanse politici, niet van onbesproken gedrag. Zolang hij staatshoofd is, kan justitie hem echter niet vervolgen.

Temer is eerder deze zomer door een corruptieverdachte rechtstreeks beticht van het aannemen van steekpenningen voor zijn campagnekas. Partijgenoten van Temer wilden het onderzoek naar de zaak saboteren zodra hij interim-president werd, verklaarde oud-senator Sergio Machado in juni. Het geld kwam volgens Machado oorspronkelijk van zijn werkgever Petrobras, het staatsoliebedrijf dat de spil is in een omvangrijke corruptiezaak die al tal van politici in verlegenheid heeft gebracht.

Impopulaire maatregelen

Temer is lid van de Braziliaanse Democratische Beweging Partij (PMDB) en was tot 2011 voorzitter van deze bestuurderspartij. Die taak moest hij neerleggen omdat hij vicepresident werd en dat niet samen kan gaan.

De telg uit een Libanese familie die zich in Brazilië vestigde, was in zijn lange politieke loopbaan tweemaal voorzitter van het huis van afgevaardigden. Populair werd hij echter nooit en het lijkt uitgesloten dat hij ooit via normale verkiezingen als president zou zijn gekozen.

De door de wol geverfde politicus wordt gezien als een vertegenwoordiger van de rijke elite in Brazilië, anders dan Rousseff, die door het volk werd gedragen. Hij zal in 2018 niet aan de presidentsverkiezingen meedoen. Dat maakt hem vrijer om eventuele impopulaire maatregelen te nemen.

Temer heeft al een reeks bezuinigingen aangekondigd en wil ook het pensioenstelsel hervormen. Zo hoopt hij de Braziliaanse economie uit het slop te trekken.

Keert Rousseff nog terug?

Of Rousseff, die vooral onder arme Brazilianen nog altijd een zekere populariteit geniet, ooit nog terugkeert in het hart van de Braziliaanse macht is de vraag. Ze riep haar aanhang op de strijd voort te zetten. Ze waarschuwde dat de "machtige reactionaire beweging", die haar ten val heeft gebracht, van Brazilië een hardvochtig, neoliberaal land zal maken. De vakbonden, de vrouwen- en homobeweging en het zwarte volksdeel dreigen volgens Rousseff de volgende slachtoffers te worden.

De afgezette president kan tegen het besluit van de Senaat nog beroep aantekenen bij het Hooggerechtshof. Dat zag tot nu toe echter geen bezwaar tegen de afzettingsprocedure.

De Senaat moet nog beslissen of Rousseff de komende acht jaar een openbaar ambt mag bekleden. Met haar afzetting is hoe dan ook een eind gekomen aan dertien jaar sociaaldemocratisch bewind in Brazilië én dat van het eerste vrouwelijke staatshoofd uit de Braziliaanse geschiedenis.

Bron: Z24/ANP

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl