Transparant, begrijpelijk en goedkoop in het gebruik. Zo presenteren aanbieders van beursgenoteerde indexfondsen zich graag aan beleggers. Maar de ETF of indextracker kent ook exotische varianten, waaraan beleggers hun vingers lelijk kunnen branden.

Zogenoemde Exchange Traded Funds of trackers zijn beursgenoteerde beleggingsproducten die de beweging van een aandelenindex, een mandje obligaties of grondstoffen en valuta zo precies mogelijk proberen te volgen.

ETF’s worden aangeprezen als een makkelijke en goedkope manier om bijvoorbeeld de AEX-index of een wereldindex voor aandelen te kopen. Maar er zijn ook minder transparante varianten.

ETF’s met een hefboom

Zogeheten leveraged ETF’s gebruiken schuldinstrumenten of derivaten zoals opties, futures of swaps om het rendement van een onderliggende index met een factor twee of drie en soms hoger na te bootsen. In tijden dat beurzen sterk in beweging zijn, kun je met deze trackers snel geld verdienen, maar nog veel sneller verliezen.

Het rendement van deze ETF’s is niet simpelweg het rendement van de onderliggende index met een factor twee of drie, maar de verandering van de index op dagbasis keer de hefboom.

Een rekenvoorbeeld. Als de AEX op een dag 10 procent stijgt - bijvoorbeeld van 400 naar 440 punten - houdt dat op dagbasis 30 procent winst in voor een ETF met een hefboom van drie. Als die ETF 100 euro waard is dan loopt de koers op naar 130 euro. Als de AEX de volgende dag 9,1 procent terugvalt naar 400 punten dan is het verlies voor de ETF 27,3 procent, ofwel euro 35,50. Als belegger verlies je dan per saldo 5,50 euro op een neutrale positie.

Als de AEX dus dit jaar met bijvoorbeeld 10 procent stijgt dan krijg je aan het einde van de rit niet 30 procent, omdat op dagbasis wordt afgerekend.

Grondstoffen-ETF's

De koers van grondstoffen ETF's die beleggen in fysieke grondstoffen zoals goud beweegt mee met de dagprijs. Dat is transparant en goed te begrijpen.

Maar de meeste ETF-aanbieders hebben geen tankopslag voor olie of een silo voor graan. Dus beleggen grondstoffen-ETF's vaak in termijncontracten. Het koersverloop van zulke ETF's is zonder kennis van de termijnmarkt eigenlijk niet goed te volgen.

Een termijncontract moet steeds vervangen worden door nieuwe, wil de ETF-beheerder de grondstoffen niet in bezit krijgen.

Als de beheerder minder hoeft betalen voor een nieuw contract dan legt hij geld toe op het contract dat hij van de hand doet. Als dat maandelijks het geval is dan maakt de ETF steeds meer verlies ten opzichte van de werkelijke prijs van de grondstoffen, waarin wordt belegd. Deze ETF's kunnen dus pijn doen in periodes dat grondstoffenprijzen aanhoudend dalen, zoals in de afgelopen drie jaar.

ETF's die tegen de markt ingaan

Inverse ETF's, ook wel Short ETF's  of Bear ETF's genoemd, zijn  bedoeld voor beleggers die een slecht gevoel hebben over een markt of grondstof. De koers van deze trackers beweegt namelijk omgekeerd mee met de onderliggende index.

Als de AEX met 2 procent stijgt dan verliest een Inverse ETF 2 procent. Of meer, want deze trackers worden regelmatig van een hefboom voorzien (zie ETF's met een hefboom).

Inverse ETF's zijn niet bijzonder populair. Daardoor bestaat het gevaar dat je ze in tijden van nood niet kunt verkopen. Ze zijn ook ongeschikt voor een kopen-en-houdenstrategie, doordat rendementen sterk kunnen afwijken van de onderliggende benchmark.

Net als bij ETF's met een hefboom bepaalt de verandering van de onderliggende index op dagbasis het rendement. Hoe langer de ETF in bezit is en hoe sterker de hefboom, des te groter de kans op afwijkingen.

Smart bèta ETF's

Smart bèta houdt het midden tussen actief en passief beheer. Deze ETF's volgen een beleggingsstrategie zoals een focus op waarde-aandelen (value), aandelen van kleine bedrijven (equal weight) of aandelen waarvan de koers het minst beweeglijk is (low volatility). Ze maken gebruik van alternatieve indices, die zich minder makkelijk laten uitleggen dan indices zoals de AEX of S&P 500.

Los van de vraag of de factoren die het rendement van smart bèta ETF's drijven voor iedere belegger zijn te begrijpen, dreigen deze ETF's aan hun eigen populariteit te bezwijken.

Recent heeft de grondlegger van smart bèta indices gewaarschuwd dat als te veel beleggers deze strategieën najagen het potentiële extra rendement van de onderliggende aandelen als sneeuw voor de zon kan verdwijnen.

Bureau Morningstar plaatst daarnaast vraagtekens bij de fors hogere beheervergoeding, die deze 'slimme ETF's' vragen ten opzichte van reguliere ETF's. Zoveel extra kost het niet om een alternatieve index te bedenken.

ETF's die een obscure index volgen

Iedereen kent de AEX-index van de 25 belangrijkste Nederlandse beursbedrijven. En bijna iedereen snapt de AEX. Andere indices zijn obscuur, of focussen zich op een piepklein stukje van de markt.

ETF's die in onduidelijke indices beleggen of veel concentratierisico herbergen, kunnen voor teleurstellingen zorgen. Een blik onder de motorkop kan bij twijfel nooit kwaad.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl