Koffie is na olie het meest waardevolle exportproduct voor ontwikkelingslanden. Maar liefst 125 miljoen boeren verdienen dan ook hun dagelijks brood met het telen van koffiebonen.
Dat klinkt mooi, maar een groot deel van deze kleine koffieboeren leeft onder de armoedegrens van 2 dollar per dag. Dat moet radicaal anders, vindt het duurzame Nederlandse koffiebedrijf Moyee Coffee. En blockchaintechnologie kan daar een essentiële rol in spelen.
“De waarde in de koffieketen is ongelofelijk oneerlijk verdeeld”, zegt Guido van Staveren, oprichter van Moyee Coffee. “Dat probleem is alleen op te lossen met een radicaal nieuw model.”
In dit nieuwe model is transparantie essentieel, stelt hij. Om die transparantie te bieden, zet Moyee Coffee blockchain in op een innovatieve manier. Daarmee heeft het bedrijf een Nederlandse primeur te pakken.
Oneerlijkheid in de keten
Om het belang van transparantie in de koffieketen te snappen, moeten we eerst een stapje terug doen: hoe ziet de wereldwijde koffieketen er momenteel eigenlijk uit?
“De koffieketen van vandaag de dag wordt beheerst door vijf grote multinationals, ofwel Big Coffee”, zegt Van Staveren. “In de afgelopen decennia hebben zij alle waarde in keten naar zich toegetrokken. Waar de waarde in de keten vroeger eerlijk (50/50) verdeeld was tussen producerende en consumerende landen, is die nu compleet scheef. De groene bessen worden meteen geëxporteerd, om ze elders te branden, verpakken en verkopen. Maar daar zit juist het echte geld.”
Momenteel blijft slechts 15 procent van de waarde achter in producerende landen, terwijl dat juist landen zijn die deze waarde hard nodig hebben. Koffieproducerende landen zijn namelijk voor het grootste deel ontwikkelingslanden, die afhankelijk zijn van ontwikkelingshulp.
“We sturen elk jaar ongeveer 3 miljard euro aan ontwikkelingsgeld naar Ethiopië, terwijl ze met hun eigen koffie-industrie miljarden euro’s kunnen verdienen", aldus Van Staveren. "Momenteel is dat echter maar een kleine 800 miljoen euro. Dat is waanzin.”
FairChain
Hoe breng je hier verandering in? “Ik dacht dat duurzaamheidslabels de oplossing waren, maar toen ik daar indook werd ik echt pissig. Die hebben economisch gezien minimale impact”, zegt Van Staveren. Moyee Coffee bedacht daarom het FairChain-principe, om wél impact te kunnen maken.
Van Staveren: “Het FairChain-principe staat voor een verschuiving in de koffieketen en bestaat uit drie onderdelen. Ten eerste maken we economische impact door de waarde eerlijker te verdelen tussen producerende en consumerende landen. Om dit te bereiken hebben we een koffiebranderij in Ethiopië neergezet, zodat de koffie daar gebrand en verpakt kan worden. Op die manier blijft een groter deel van de waarde in het producerende land, zodat het zich kan ontwikkelen.”
“Ten tweede maken we sociale impact, aan de hand van het shared value-principe”, vervolgt hij. “Dit houdt in dat je de waarde die je creëert ook eerlijk verdeelt en de allerarmsten aan de keten verbindt. Daarom betalen wij koffieboeren 20 procent boven de marktprijs voor hun koffiebonen, zodat ze hun business kunnen ontwikkelen en op den duur zelfs kredietwaardig kunnen worden. Ten derde richten we ons op ecologische impact. Dit houdt in dat we zaken zo inrichten dat Moeder Natuur daar ook blij mee is.”
Transparant met blockchain
Van de sociale impact die Moyee Coffee wil maken, is transparantie een onmisbaar onderdeel. Een eerlijke verdeling van waarde is een mooi streven, maar dat moet je wel kunnen laten zien.
“In comes the blockchain”, zegt Van Staveren. “Blockchain is hét middel om vertrouwen in de keten te creëren en op te schalen. Het wordt de olie in de transparantiemachine.”
Dat werkt als volgt: elk stukje data in de keten, van een oogst tot een betaling, wordt opgeslagen in de blockchain. Deze digitale administratie wordt decentraal opgeslagen en is voor iedereen inzichtelijk.
Daarnaast is elk stukje data onveranderbaar nadat het is ingevoerd, omdat de data wordt vergrendeld door een cryptografische sleutel. Met andere woorden: er kan niet met de data gesjoemeld worden, waardoor er een eerlijke en volledige registratie van de keten ontstaat.
“Mijn primaire driver is call the farmer”, vervolgt Van Staveren. “Je hoeft mij niet te geloven als ik zeg dat we impact maken, vraag het maar aan de boer. Met blockchain willen we dat gedachtegoed professionaliseren: elke betaling en elke premie wordt geverifieerd door de boer en vervolgens opgeslagen in de blockchain. Dat gaan consumenten allemaal terugzien op onze website.”
De keten van een kokosnoot
Moyee Coffee is niet de eerste in Nederland die blockchain inzet om een keten inzichtelijk te maken. Fairfood maakte eerder de supply chain van duizenden kokosnoten uit Indonesië inzichtelijk met behulp van blockchain. Op die manier levert de stichting bewijs dat boeren een eerlijke prijs krijgen voor hun kokosnoten en weet de consument precies waarom het product een bepaalde prijs heeft.
Dit is belangrijk, stelt Van Staveren: “Consumenten willen weten waar hun producten vandaan komen, maar ketens worden steeds ingewikkelder. Er zitten steeds meer partijen tussen, met elk hun eigen administratie, via eigen systemen. De ketens van tegenwoordig zijn dan ook het tegenovergestelde van transparant. Met blockchain zorg je ervoor dat beide uiteinden van de keten weer met elkaar verbonden worden. Hierdoor kunnen consumenten onze koffiebessen op de voet volgen, van boer tot eindklant.”
“In de koffieketen is transparantie momenteel ver te zoeken. Hoe groter je bent, hoe meer asymmetrische machtsrelaties je onderhoudt. Dan zit je ook niet te wachten op transparantie”, vervolgt hij. “Duurzaamheid en het delen van waarde bevinden zich momenteel in de periferie van wat bedrijven doen. Wij vinden dat het in de kern moet staan. Als je de waarde die je creëert ook deelt, en als je echt voelt dat het zo hoort, dan wil je dat toch ook laten zien? Ik heb er geen problemen mee om mijn salaris terug te zien in de blockchain, want ik vind dat ik het verdien. Maar als ik ergens een boer aan het afpersen ben, wordt dat natuurlijk een ander verhaal.”
Een stapje verder
Moyee Coffee mag dan niet de eerste zijn in Nederland die blockchain toepast in de keten, het bedrijf gaat wel een stapje verder dan voorganger Fairfood. Naast het inzichtelijk maken van de keten via blockchain, gebruikt Moyee Coffee de blockchain namelijk ook om transacties te doen en contracten af te sluiten met de boeren met wie de onderneming samenwerkt.
Moyee Coffee werkt hiervoor samen met Bext360, een partij die een mobiele robot/machine ontwikkelde die de koffiebessen van boeren kan wegen en op kwaliteit beoordelen. Aan de hand van deze kwaliteitsbeoordeling wordt een eerlijke prijs vastgesteld.
Via een blockchain-app kunnen boer en koper vervolgens onderhandelen over deze prijs en een contract afsluiten. Ook de betaling wordt via blockchain voldaan en geregistreerd.
Wereldprimeur
Hierin heeft Moyee Coffee wel een wereldprimeur te pakken. Niet eerder werd blockchain op dergelijke schaal ingezet in de koffieketen.
Het bedrijf verwacht op 1 november deze nieuwe manier van werken te introduceren. Dan staat de eerste oogst, van 340 Ethiopische koffieboeren, op de planning. Van Staveren: “Die boeren gaan allemaal de blockchain in, met een unieke ID en foto.”
In de komende twee tot drie jaar verwacht Van Staveren op te schalen naar duizend boeren. “Mijn streven is dat deze transparante manier van werken door iedereen opgepakt wordt, ook door Big Coffee. Iedereen moet met de billen bloot. We starten hier in Nederland een revolutie die hopelijk als een VOC 2.0 de wereld over vaart. Een global movement of good. Daar mogen we best trots op zijn met ons allen.”
Auteur: Hidde Middelweerd