ANALYSE – Te weinig baby’s! Als je de Nederlandse cijfers over de bevolkingsgroei voor het eerste kwartaal van dit jaar bekijkt, is de conclusie ogenschijnlijk alarmerend. Maar voorlopig is het vergrijzingsprobleem in andere Europese landen veel groter. Vooral de Italiaanse samenleving wordt rap bejaard.
De cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag publiceerde, tonen dat de Nederlandse bevolkingsgroei in de eerste drie maanden van dit jaar volledig op conto van immigratie kan worden geschreven. Het aantal sterftegevallen overtrof namelijk het aantal geboortes, waardoor de ‘natuurlijke bevolkingsgroei’ negatief was.
Onderstaande infographic geeft het overzicht:
De groei van de bevolking kwam in de eerste maanden van dit jaar volledig op conto van het positieve migratiesaldo.
Het CBS merkt hierbij op dat de grootste groep migranten uit Syrië kwam (zesduizend) en dat er verder bijna 2,5 duizend Polen naar Nederland kwamen.
Natuurlijke bevolkingsgroei: kantelpunt Nederland in 2038
Een belangrijke kanttekening die gemaakt moet worden bij de kwartaalcijfers van het CBS, is dat cijfers voor de natuurlijke groei een seizoenspatroon kennen, omdat er doorgaans méér baby's in de lente en zomer worden geboren.
Voor heel 2017 is de prognose voor de natuurlijke bevolkingsgroei nog altijd ruim positief: een plus van ongeveer 29 duizend. Sterker nog: naar verwachting overtreft het aantal sterftegevallen het aantal geboorten in Nederland pas in 2038.
Nederland wijkt hiermee wel af van veel andere Europese landen, zo blijkt uit deze grafiek van het CBS.
Nederland zit bij een relatief klein aantal landen in Europa met een positieve natuurlijke bevolkingsgroei. In Duitsland en Italië is de natuurlijke bevolkingsgroei bijvoorbeeld al fors negatief.
Dit laatste is interessant in verband met de discussie over de financiering van de vergrijzing. Zie hiervoor ook dit artikel van Business Insider-columnist Hendrik Oude Nijhuis over de komende pensioencrisis.
Staatsfinanciering van pensioenen
Bij het debat over de vergrijzing en de financiering van pensioen zijn naast cijfers over de bevolkingsgroei, ook twee andere dingen van belang: de manier waarop pensioenen gefinancierd worden en de omvang van de staatsschuld van een land.
Bij het eerste draait het vooral om het belang van AOW-achtige regelingen die gefinancierd worden door de staat, versus regelingen via pensioenfondsen van werknemers - in het laatste geval wordt via de inleg van premies vermogen opgebouwd waarmee pensioenuitkeringen betaald worden.
Onderstaande grafiek laat zien dat Nederland er positief uit springt bij de omvang van het vermogen van pensioenfondsen van werkgevers. Er is een grote beleggingspot waaruit geput kan worden.
Duitsland, Frankrijk en Italië zijn daarentegen veel meer afhankelijk van AOW-achtige regelingen waarbij de huidige werkenden de pensioenen van de huidige gepensioneerden betalen.
Als het aantal werkenden relatief kleiner wordt ten opzichte van het aantal 65-plussers legt een AOW-achtige regeling een steeds groter beslag op de belastingheffing.
Staatsschuld hoog in Italië en Frankrijk
In dit verband is ook de omvang van de staatsschuld van belang. Onderstaande grafiek laat zien dat de staatsschuld, afgezet tegen het nationaal inkomen, vooral in Italië en Frankrijk hoog is.
Combineer je de drie gegevens: natuurlijke bevolkingsgroei, de last van een AOW-achtige financiering van de pensioenen en omvang van de staatsschuld, dan komt daar het volgende uit.
Italië scoort veruit het zwakst, met een negatieve natuurlijke bevolkingsgroei, een hoge staatsschuld en pensioenfinanciering die grotendeels via een zogenoemd omslagstelsel plaatsvindt.
In Duitsland werkt de demografie ook tegen en vindt de financiering vooral via de staat plaats, maar de staatsschuld is niet dramatisch hoog.
Frankrijk heeft een vrij hoge staatsschuld en leunt op staatsfinanciering van de pensioenen, maar de natuurlijke bevolkingsgroei is positief.
Nederland heeft voorlopig een positieve natuurlijke bevolkingsgroei, een relatief lage staatsschuld en kan rekenen op een beleggingspot van pakweg 1.200 miljard euro, naast de staatsgefinancierde AOW.
Migratie: bijdrage aan de arbeidsmarkt
Tot slot: is migratie dan een oplossing voor de vergrijzing en pensioenproblemen? Dat hangt grotendeels af van de bijdrage van migranten aan de arbeidsmarkt en in het verlengde daarvan de belastingopbrengsten en pensioenvoorzieningen.
Voor de vergrijzing is het essentieel dat migranten qua opleiding, taalvaardigheid en werkervaring een positieve financiële bijdrage kunnen leveren.
Zie ook deze bijdrage over ongemakkelijke feiten achter migratiecijfers, een interview met migratiespecialist Jan van de Beek >>>
