- Het ijs van de Noordpool smelt sneller dan eerder werd aangenomen, blijkt uit nieuw onderzoek.
- Door het smelten van het ijs wordt het in theorie interessanter voor de scheepvaart om via de Noordelijke zeeroute te varen tussen Azië en Europa.
- De vraag is echter of de vaartocht door Russische wateren nog tractie kan krijgen, gelet op de geopolitieke spanningen tussen Rusland en het Westen.
- Lees: De Russische economie dreigt te stagneren, nu de oorlog in Oekraïne zich uitbreidt tot de grensregio’s
ANALYSE – Het ijs van de Noordpool smelt harder dan gedacht. Dit betekent in theorie dat ijsvrije doortochten voor de scheepvaart tussen Azië en Europa via de Noordelijke route meer tractie zouden kunnen krijgen. Daar staat echter tegenover dat de geopolitieke realiteit van een tocht die langs Russische wateren gaat, niet heel aantrekkelijk oogt.
Onderzoekers schreven begin deze maand in het vaktijdschrift Nature dat de Noordpool naar verwachting veel sneller ijsvrij wordt dan eerder gedacht. De onderzoekers spreken van ‘ijsvrij’ als de hoeveelheid ijs rond de Noordpool in september, de maand waarin er doorgaans het minste ijs is, een oppervlak van minder dan 1 miljoen vierkante kilometer beslaat.
Waar eerder werd gedacht dat dit alleen bij extremere scenario’s voor de opwarming van de aarde zou voorkomen, is nieuwe bevinding dat dit ook gebeurt als de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1,5 graden.
Om een idee te krijgen de veranderingen van de ijscyclus rond de Noordpool heeft databureau Statista een kaartje gemaakt. Daarop is te zien dat de hoeveelheid ijs die verdwijnt in de zomermaanden, sinds 1980 steeds groter is geworden.
De bovenstaande infographic toont dat er in 1980 in de maanden februari en maart ruim 15 miljoen vierkante kilometer ijs was rond de Noordpool en in september circa 8 miljoen vierkante kilometer. In 2020 lag er in februari en maar zo'n 14 miljoen vierkante kilometer ijs en in september minder dan 5 miljoen vierkante kilometer.
Volgens de prognoses van de onderzoekers van het artikel in Nature is er vanaf 2030 al een kans van 5 procent dat het ijsoppervlak in september onder de 1 miljoen vierkante kilometer komt. Deze grens van 1 miljoen vierkante kilometer wordt door wetenschappers gehanteerd als ze van 'ijsvrij' spreken.
Noordelijke route tussen Azië en West-Europa voor scheepvaart
Het smelten van het ijs in de Noordelijke IJszee heeft grote gevolgen voor zowel de regio als voor de wereld. Volgens analisten van Statista zorgt het verdwijnen van het ijs voor een sterke erosie van de kustlijn. Ook zullen hittegolven, bosbranden en overstromingen vaker plaatsvinden.
Aan de andere kant wordt het gebied steeds interessanter voor de scheepvaart. Schepen kunnen namelijk veel gemakkelijker door een ijsvrije zee heen varen.
Zo wordt er bijvoorbeeld steeds meer gekeken naar de Noordpoolroute. Daarbij varen schepen langs de noordkust van Rusland tussen Europa en Azië. Dat is zeker voor Rusland interessant en dat land heeft de afgelopen jaren volgens persbureau Reuters steeds meer ingezet op de commercialisering van de Noordpoolroute.
De blokkade van het Suezkanaal door het schip de Ever Given in 2021 bood voor het Kremlin een uitgelezen kans om de Noordpoolroute te promoten.
Rusland wil de Noordpoolroute in een alternatief voor de route via het Suezkanaal veranderen. De afstand van de zogenoemde Noordelijke Zeeroute tussen West-Europa en Azië bedraagt 12.800 km, tegen 21.000 km voor de route via het Suezkanaal. Vrachtschepen kunnen hierdoor 10 tot 15 dagen eerder op hun bestemming aankomen, volgens de uitgave The Geography of Transport Systems.
De route heeft echter niet alleen voordelen. Schepen kunnen momenteel alleen onder begeleiding van een ijsbreker langs de Noordelijke route varen. IJsbrekers worden gerund door Russische bedrijven, die daarmee veel geld kunnen verdienen. En dat ligt politiek gevoelig, sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. Als gevolg daarvan legde de Europese Unie sancties op aan Rusland, waaronder een verbod op de import van ruwe olie en aardolieproducten.
Mocht de Noordelijke Zeeroute ooit helemaal ijsvrij worden in de zomer, dan zullen ijsbrekers in principe niet meer nodig zijn. Rusland zou dan nog wel kunnen proberen op andere manieren geld te verdienen aan de doorvaart van schepen via tolheffing. De Egyptische havenautoriteiten vragen bijvoorbeeld bedragen van 500.000 tot 700.000 dollar per containerchip voor een passage door het Suezkanaal. Ook Rusland zou een vorm van tol kunnen gaan heffen.
De Noordelijke Zeeroute kent een beperkt aantal tussenhavens waar goederen kunnen worden gelost of geladen. Dit zou wel kunnen veranderen als er meer olie en andere grondstoffen uit Siberië worden gehaald.
Op de korte termijn zijn de vooruitzichten voor de Noordpoolroute echter niet geweldig. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is de internationale scheepvaart via de noordelijke route volledig stil komen te liggen, schreef Harvard Business Review in een analyse van februari dit jaar. Politiek is de vaarweg behoorlijk besmet geraakt.