‘Precariobelasting’ zul je niet aantreffen op je overzichtje van gemeentelijke belastingen. Maar sommige gemeenten heffen hem wel, wat de prijs van nutsvoorzieningen – en daarmee de woonlasten – opdrijft.

Dat betoogt Corine Hoeben, die bij de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek doet naar lokale belastingen, in een artikel op de economische debatsite Me Judice.

Hoeben coördineert de poëtisch getitelde Atlas van de Lokale Lasten, een jaarlijks overzicht van wat Nederlanders zoal kwijt zijn aan lokale belastingen, heffingen en woonlasten. Denk aan de rioolheffing, of de afvalstoffenheffing. Maar er is één belasting die zich letterlijk als een addertje onder het gras gedraagt, en moeilijk in kaart te brengen is: de precariobelasting.

De wat?

‘Precario’ is Latijn en betekent ‘bij wijze van gunst’. Gemeenten mogen precariobelasting opleggen aan bedrijven voor de gunst om een stuk gemeentegrond te gebruiken. Bijvoorbeeld als een caféhouder een terras op een stuk gemeentegrond wil zetten. Of, en daar is het Hoeben om te doen, als een nutsbedrijf een leiding in gemeentegrond heeft liggen.

Rechtstreeks doorberekenen

Gaat het om een waterbedrijf, dan mag die de precariobelasting rechtstreeks doorberekenen aan de klant, door het vastrecht te verhogen. Heft gemeente A precariobelasting en gemeente B niet, dan krijgt een inwoner van gemeente A een hogere waterrekening op de mat. Anno 2015 zijn er 34 gemeenten die precariobelasting opleggen aan drinkwaterbedrijven. Volgens Hoeben zijn inwoners van die gemeenten jaarlijks een paar euro tot 50 euro per huishouden méér kwijt aan vastrecht.

Energiebedrijven mogen dit onderscheid tussen gemeenten dan weer níet maken. In plaats daarvan wordt per netbeheerder de totale som aan precarioheffingen verdeeld over alle huishoudens. Liggen er in het gebied van netbeheerder A meer gemeenten die precariobelasting heffen dan in het gebied van netbeheerder B, dan betalen inwoners van gebied A naar verhouding indirect meer precariobelasting, als onderdeel van hun totale energierekening.

Ruzie in Utrecht

Dit leidde in maart nog tot ruzie tussen Utrechtse gemeenten. Omdat Veenendaal en Utrechtse Heuvelrug precariobelasting gingen heffen, gingen de energiekosten van de inwoners van andere gemeenten (met dezelfde netbeheerder) omhoog, zonder dat ze daarvoor belastinginkomsten terugkregen.

De Utrechtse twist toont aan: woonlasten zijn een heet onderwerp in gemeentelijke kringen. Gemeentebesturen zijn druk met ranglijstjes in de weer: waar is wonen het duurst? Gemeenten willen liever niet duurder uitvallen dan buurgemeenten, schrijft Hoeben. Dan komt de 'onzichtbare' precariobelasting van pas.

Vluchtroute voor goede notering

De wetenschapster heeft de begrotingen van de 34 gemeenten die precariobelasting op waterleidingen heffen onderzocht. Van die gemeenten geeft 90 procent aan dat de belastingen "in principe niet hoger mogen stijgen dan de inflatie". Een steekproef onder gemeenten die géén precariobelasting heffen, leert dat die wat relaxter doen over hun belastingdruk.

Verdacht, vindt Hoeben. "Dit verschil suggereert dat precario wordt gebruikt als vluchtroute om beperkingen op lastenverhoging te omzeilen”, schrijft ze. "Door er voor te kiezen om niet de ozb te verhogen, maar precariobelasting op leidingen te introduceren, ontlopen gemeenten een slechtere positie op gemeentelijke ranglijsten."

Sterke stijging

Verzwarende omstandigheid: gemeenten verdienen steeds meer aan precario. In totaal halen gemeenten aan precariobelasting (dus ook voor terrassen enzovoorts) in dit jaar 154 miljoen euro binnen, staat in de Atlas van de Lokale Lasten. Dat is een “opvallend sterke” stijging van 16,7 procent, vergeleken met 2014.

Hoeben heeft liever dat de precariobelasting wordt afgeschaft. De overige gemeentelijke belastingen zijn nou net zo lekker duidelijk, zeker in vergelijking met de landelijke belastingen, en dan krijg je dit. Ook de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland ijvert daar al jaren voor.

Maar dit jaar nog liet minister Plasterk in antwoord op Kamervragen weten er geen heil in te zien. Als de precariobelasting wordt geschrapt, zonder compensatie, zou de financiële positie van gemeenten in gevaar kunnen komen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl