De 1.140 miljard euro die Europese Centrale Bank in de Europese economie pompt, zorgt voor grote problemen in niet-eurolanden. Maar de euro zelf invoeren, dat willen de Polen niet. “Dat betekent armoede.”
De geldinjectie die de Europese Centrale Bank maandag in gang heeft gezet, wordt vanuit buurlanden die niet in de euro zitten met argusogen bekeken. Een dalende euro betekent dat hun munt, en daarmee de export, duurder wordt.
In Denemarken suggereerde de topman van de centrale bank om die reden dat het land misschien toch de euro maar moet invoeren. Wat voor de Denen geldt, geldt in zeker mate ook voor de Polen.
Mede dankzij de stabiele maar zwakke zloty exporteerde Polen vorig jaar voor 125 miljard euro naar andere EU-landen, op een totale uitvoer van 175 miljard. Tegelijkertijd is de export naar landen aan de oostgrens, en dan vooral naar Rusland, ingezakt vanwege economische sancties.
Nu de ECB is begonnen met het opkopen van obligaties voor in totaal 1.140 miljard euro, zal de koers van de Europese munt naar verwachting verder zakken. Het gevolg is dat de zloty — het is even wennen voor de meeste Polen — ineens een sterke munt is geworden.
Ondanks dat de Poolse centrale bank vorige week de rente naar een diepterecord heeft gestuurd door deze met een half procentpunt te verlagen naar 1,5 procent, is de euro nog maar 4,12 zloty waard ten opzichte van 4,30 in januari.
Polen beter af met de euro
Geen wonder dat buitenstaanders speculeren of Polen niet beter af was geweest als het land de euro al had ingevoerd.
Het Duitse blad Der Spiegel schreef in januari dat men zich binnen de Duitse regering zorgen maakt over eventuele problemen in het buurland. De zloty zou het doelwit kunnen worden van speculanten, waardoor de koers nog verder op zou kunnen lopen.
De Litouwse minister van financiën Rimantas Saudzius riep Polen vorige week zelfs rechtstreeks op om 'er ook bij te komen'. Polen zou anders mogelijk achterop raken bij de rest van Europa. Litouwen, dat historisch nauw met Polen verbonden is, maakt sinds 1 januari zelf deel uit van de eurozone.
Het land zou kortom werk moeten maken om toe te treden tot de eurozone. Dat zijn de Polen ook verplicht, maar tot nu toe schuiven ze de invoering net als de Zweden zo ver mogelijk voor zich uit (zie de kaart, klik voor vergroting).
Verkiezingen in Polen
Op korte termijn zit toetreding tot de eurozone voor Polen er niet in. Het is een verkiezingsjaar en de euro is zeer impopulair. De angst dat de prijzen zouden stijgen, overtreft de gedachte dat een gezamenlijke munt ook voordelen kan hebben.
Volgens opiniepeilingen is bijna 70 procent van de Polen tegen invoering van de munt. "Dat zou voor ons directe armoede betekenen", zegt marktkoopvrouw Magdalena Wojciechowska (47) stellig.
Op de suggestie dat de export stabieler wordt en de rente op hypotheken omlaag kunnen gaan, haalt ze haar schouders op. "Dat zou allemaal best kunnen, maar ik exporteer niet en ik heb ook geen hypotheek."
Dure zloty probleem voor de landbouw
De president van de Poolse centrale bank, Marek Belka, houdt zich ondertussen zoveel mogelijk op de vlakte en benadrukt dat eventuele invoering van de euro meer een politieke beslissing is dan een economische.
Een beslissing die door Poolse exporteurs moet worden betaald. Een sterkere zloty is problematisch voor Poolse bedrijven die naar de EU exporteren. "Vooral voor levensmiddelen is het belangrijk dat de prijzen concurrerend blijven", zegt Dariusz Winek, hoofdeconoom van Bank BGZ.
"De prijzen van levensmiddelen zijn erg gevoelig voor valutaschommelingen. Een plotselinge stijging van de zloty zou een groot probleem zijn voor die sector, zeker gezien het door Rusland opgelegde embargo." Levensmiddelen maken 12 procent van de totale Poolse export uit, voegt hij eraan toe.
Maar hoewel de zloty zeker sterker zal worden, verwacht Winek dat al te grote problemen uit zullen blijven. "Het is vooral belangrijk dat de koers niet opeens naar boven schiet, en dat is met een renteverlaging voorlopig gelukt", zegt hij. Bank BGZ schat dat de euro aan het einde van het jaar rond de 4,06 zloty waard is, volgens Winek een koers die hoewel schadelijk, nog niet problematisch is.
Hij wijst erop dat de renteverlaging niet de enige reden is dat de zlotykoers waarschijnlijk onder controle blijft. "We hebben een negatieve handelsbalans, en de import stijgt op dit moment sneller dan de export. Ook dat zal een stijging van de zloty afremmen", zegt hij. "Maar pas nu het opkoopprogramma begint, gaan we zien hoeveel kapitaal naar de Poolse mark vloeit."
De Poolse centrale bank zegt voorlopig geen verdere verlaging van de rente te voorzien, maar volgens Winek is het wel degelijk een optie als de zlotykoers plots te hard stijgt. Het is een nuttig instrument om de koersbewegingen te dempen dat Polen nog achter de hand heeft, in tegenstelling tot Denemarken en Zwitserland waar de rente inmiddels negatief is.
Euro in Polen ver weg
De kans dat Polen binnen afzienbare tijd de euro in gaat voeren, acht ook Winek nihil. Het feit dat rente nog wat kan dalen, maakt de kans alleen maar kleiner.
Een lage rente zorgt er namelijk ook voor de huidige Poolse regering, één van de weinige voorstanders van de euro, minder haast heeft. De Poolse overheid wil de euro namelijk vooral, omdat ze dan veel goedkoper geld op de kapitaalmarkt kan lenen.
"In het verleden was het renteverschil nog een economische reden om toe te treden tot de eurozone", zegt Winek. "De euro hoeven we denk ik pas na 2020 te verwachten, te meer omdat er voor de invoering een grondwetswijziging nodig is, en de oppositie ook na de komende verkiezingen groot genoeg zal zijn deze te blokkeren."
Lees ook
Dit kan er gebeuren als je je hypotheek in Zwitserse franken afsluit: een Poolse tragedie
Geldpers ECB gaat aan: wat je ook kunt doen met Draghi's 1.140 miljard euro
Na Litouwen krijgen deze 7 landen mogelijk ook de euro
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl