De Franse president Macron luidt de noodklok over globalisering en kapitalisme, maar maakt ook grappen over Donald Trump

Macron is net als vele andere wereldleiders in het Zwitserse Davos voor het jaarlijkse World Economic Forum, waar de politici en experts spreken over de staat van de planeet. Economie is altijd een populair onderwerp, maar Macron begon met een verwijzing naar het klimaat. Hij beschreef allereerst de ironie van de locatie. De aanwezigen “spreken over globalisering in een plek die nagenoeg volledig is afgesneden van de buitenwereld door de sneeuwval”,  want het Zwitserse dorp is momenteel nog minder goed bereikbaar dan doorgaans al het geval is.

Macron vervolgde: “Het is soms lastig om te geloven dat de aarde opwarmt, maar gelukkig hebben jullie dit jaar niemand uitgenodigd die daar skeptisch over is.”

Een lachsalvo volgde op deze grap, die duidelijk bedoeld was als steek richting global warming-ontkenner Trump, die op vrijdag de conferentie toe zal spreken.

Globalisering in crisis

Macron was het echter niet alleen te doen om de lachers op zijn hand te krijgen. Hij sneed serieuze zaken aan – zoals gewoon is in Davos. “Globalisering doormaakt een ernstige crisis”, zei hij, waarbij de president verwees naar nationalistische bewegingen in veel westerse landen, waaronder Frankrijk zelf, de VS, het VK en Duitsland. Volgens Macron moeten overheden in de wereld sterkere samenwerkingen opzetten, wetten en standaarden op elkaar afstemmen en al met al streven naar een globalisering die ook voor de middenklasse iets oplevert.

Landen moeten volgens hem ook meer investeren (in onderwijs) en delen (als het aankomt om vergelijkbare belastingstructuren). Het doel: "Make our planet great again!"

Ook die Trump-grap kon rekenen op een lach van het publiek.

Europa biedt de wereld een duidelijk pakket van "vrijheid, justitie, eerlijkheid en digitale rechten", stelde Macron vervolgens. Dit is een tegenwicht voor het nationalisme in de VS en de dictatoriale machthebbers in China. Amerikaanse bedrijven hebben te veel vrijheid, waarmee ze de privacy van hun klanten met voeten treden en in China bestaat geen enkele vrijheid. "De balans van al die dingen is uniek in Europa - en die heb je alleen hier."

Wellicht het meest controversiële deel van zijn toespraak ging over 'een sterker Europa', dat volgens Macron meer politieke zeggenschap zou hebben over de beslissingen van afzonderlijke landen over wetten en belastingen. Een nieuw, ambitieuzer Europa is het antwoord op de barrières van het nationalisme. "Als we de fragmentatie van de wereld een halt willen toeroepen, hebben we een sterker Europa nodig."

Kapitalisme in crisis

Macron deed meteen een voorzet: een tienjarenplan om Europa om te vormen tot een economische, sociale, groene, wetenschappelijke en politieke supermacht. "Dat is wat we moeten bouwen." Om daar te geraken ziet de Franse president een EU voor zich die meer ambitie toont en wellicht een belangrijk principe overboord zet: unanimiteit. Nu nog moeten de parlementen van alle 27 lidstaten akkoord gaan voordat veranderingen doorgevoerd kunnen worden. "Degenen die niet vooruit willen, moeten niet de ambitieuze mensen in de kamer blokkeren."

Macron gaf ook toe dat de globalisering niet is wat velen beloofd werd. Voor grote groepen mensen heeft het geen voordeel en ongelijkheid neemt toe in plaats van af. "Er is een crisis in het hedendaagse kapitalisme. In het wereldwijde proces is kapitalisme verworden tot kapitalisme van de supersterren. Er is niet langer sprake van waardeverdeling naar diegenen die lager op de ladder staan. Als we niet uitkijken, krijgt Schumpeter straks net zozeer gelijk als Darwin", daarmee refererend aan de econoom die de term 'creatieve verwoesting' bedacht in relatie tot kapitalisme.

Hij sloot af met de woorden: "We just have one question: Do we decide to do it, or no? This is now."