ANALYSE – De afgelopen weken leken voor de Britse premier Theresa May op de eindstrijd in een wreed schaakspel.
Bij elke zet in het Brexit-spel werden haar opties beperkt, totdat de ze alleen nog maar kon kiezen uit slechte zetten die zouden leiden tot verlies van belangrijke stukken of een definitief schaakmat.
Volgens de krant The Times gaat ze daarom nu “de hachelijkste week van haar premierschap in”, met parlementsleden van haar eigen Conservatieve Partij die klaar staan om zich tegen haar te keren.
Toen ze vrijdag uit Brussel vertrok was er nog slechts één optie over die haar premierschap zou kunnen redden, in ieder geval op de korte termijn: de zachte Brexit.
Op het eerste gezicht lijkt dit een belachelijk idee. Een zachte Brexit betekent dat het Verenigd Koninkrijk sterk verbonden blijft met de gemeenschappelijke Europese markt en douane-unie van de EU.
Dit voorstel zal leiden tot razernij bij een groot deel van de parlementsleden van de Conservatieve Partij. Om maar niet te spreken over hun kiezers, die vaak met nog meer passie pro-Brexit zijn. Mogelijk zullen zij een nieuwe partijleider eisen.
Toch zou May deze uitdaging kunnen overleven. Luidruchtige partijleden dreigen weliswaar met een opstand, toch is er een stille meerderheid die bereid is een catastrofale 'no deal'-Brexit te voorkomen. Een gematigd parlementslid zei tegen Business Insider: "Een no-deal-scenario is een absolute nachtmerrie voor mij en een overgrote meerderheid van de Conservatieve Partij. Ik zal 100 procent zeker niet stemmen voor een no-deal."
Het is voor May relatief gemakkelijk om tenminste aan te blijven tot de dag van de Brexit, want deze is al over enkele maanden en het vooruitzicht van een no-deal boezemt het Britse bedrijfsleven steeds meer angst in.
Een zachte Brexit biedt ook een oplossing voor het Noord-Ierse dilemma, een probleem dat het hele onderhandelingsproces dreigt te laten ontsporen en de eenheid van het VK bedreigt.
Schaakmat vermijden
Ook belangrijk is het dat een zachte Brexit de enige optie is die een potentiële meerderheid in het parlement heeft. Een zachte Brexit is de enige manier om steun te krijgen van de Labourpartij, die streeft naar behoud van een douane-unie met de EU en "exact dezelfde voordelen" als de gemeenschappelijke markt.
Zelfs als tientallen parlementsleden van de Conservatieven en de Noord-Ierse DUP tegen stemmen, kan er voldoende parlementaire steun zijn voor een zachte Brexit dankzij honderden leden van de Labourpartij.
Het is denkbaar dat de partijtop van Labour toch tegen een zachte Brexit stemt als zij aan willen sturen op vervroegde algemene verkiezingen, die zij verwachten te winnen. Maar een zachte Brexit heeft tenminste kans op een meerderheid in het Britse parlement. Bij de huidige plannen van May is die er simpelweg niet.
Het is natuurlijk mogelijk dat als May kiest voor een zachte Brexit ze toch het veld moet ruimen. In een douane-unie is het voor het VK immers onmogelijk om zelfstandig handelsovereenkomsten te sluiten, de grote belofte van de Brexit. Daarbij betekent toegang tot de gemeenschappelijke markt dat vrij personenverkeer ook na de Brexit mogelijk blijft.
Deze twee elementen van een zachte Brexit kunnen tot grote woede in May's partij en in het land leiden, waardoor haar positie onhoudbaar kan worden.
Maar een daadkrachtige keuze van May voor een zachte Brexit laat tenminste de weg open voor een voortzetting van haar premierschap.