Coronaverdacht? Dan kun je gedwongen in isolatie worden gezet

De uitbraak van het coronavirus brengt bedrijven in lastige situaties. In hoeverre hebben werknemers nog recht op privacy in het geval van besmetting of als er een vermoeden is dat iemand het virus heeft opgelopen?

Voor het verwerken van persoonsgegevens is altijd een grondslag nodig. Instanties mogen niet zomaar, zonder reden en zonder toestemming van de betrokkene, vragen waar diegene de afgelopen tijd is geweest en met wie hij contact heeft gehad. Begrijpelijkerwijs zijn er wellicht afspraken en contacten geweest die iemand liever verborgen houdt.

Gegevens over iemands gezondheid vormen daarnaast nog een bijzondere categorie van persoonsgegevens. Van deze informatie wordt verondersteld dat deze zeer gevoelig zijn: de wetgever is ervan uitgegaan dat betrokkenen er een groot belang bij kunnen hebben dat hun gezondheidsgegevens niet met Jan en alleman gedeeld worden.

Verder kan het een betrokkene in een zeer vervelende situatie plaatsen als hij zich gedwongen voelt zijn gezondheidsgegevens te verstrekken, bijvoorbeeld aan zijn werkgever. Vandaar dat in de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) is opgenomen dat het verboden is om gezondheidsgegevens te verwerken, behalve wanneer de verwerker zich kan beroepen op een uitzondering én een grondslag heeft voor de verwerking.

Contactonderzoek door de GGD

Hoe zit dat met de huidige coronacrisis? Om de verspreiding in Nederland van het coronavirus te voorkomen zijn er handelingsprotocollen opgesteld die uitgevoerd worden door (huis)artsen en de GGD. Wanneer iemand zich met ziekteklachten meldt bij de arts en het vermoeden bestaat dat er sprake is van besmetting met het coronavirus, dan moet de patiënt zich verplicht laten testen door de GGD.

Is er sprake van een vermoedelijke besmetting, dan voert de GGD ook een contactonderzoek uit. Met deze verplichte test en dit verplichte onderzoek worden allerlei gezondheidsgegevens en wellicht gevoelige persoonsgegevens van de patiënt verzameld.

De GGD moet zich voor deze verwerking kunnen baseren op een grondslag én zich kunnen beroepen op een uitzondering voor het verwerken van gezondheidsgegevens die ontstaan bij het afnemen en verwerken van de coronavirustest. Dit kan bijvoorbeeld toestemming van de betrokkene zijn.

Voor de GGD is dit echter geen werkzame grondslag en uitzonderingsgrond om de verplichte test en het contactonderzoek uit te voeren. Wanneer mensen (vermoedelijk) besmet zijn met het coronavirus maar geen toestemming geven voor een onderzoek is dat een risico voor de volksgezondheid.

Bedreiging voor de volksgezondheid

Precies in dat probleem ligt echter ook de oplossing besloten: een andere uitzondering op het verbod op verwerking van persoonsgegevens is namelijk wanneer de verwerking noodzakelijk is om redenen van algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid, op voorwaarde dat een wettelijke grondslag aanwezig is.

Deze wettelijke grondslag is in Nederland in januari dit jaar haastig door de regering aangenomen: via een nieuwe ministeriële spoedregeling is het coronavirus toegevoegd als een van de bedreigingen voor de volksgezondheid waarop de Wet publieke gezondheid van toepassing is.

In hoofdstuk V van de Wet publieke gezondheid zijn de maatregelen opgenomen die door bijvoorbeeld artsen en de GGD kunnen worden genomen om het virus te beperken, zoals gedwongen isolatie, maar ook een medisch onderzoek en contactonderzoek. De GGD kan zich dus via deze wetten beroepen op de uitzonderingsgrond van volksgezondheid, en kan zich voor de grondslag voor haar verwerkingen baseren op een “wettelijke verplichting” (een van de zes mogelijke grondslagen onder de AVG).

Hoewel je altijd het recht hebt om medisch onderzoek te weigeren en in ieder geval nooit mee hoeft te werken aan een contactonderzoek, kun je bij een ernstig gevaar van verspreiding van het coronavirus op basis van de Wet publieke gezondheid gedwongen in isolatie worden gezet en later zelfs door een rechterlijk bevel alsnog tot het ondergaan van medisch onderzoek worden gedwongen.

Ons advies, hoewel je dat waarschijnlijk zelf ook al van plan was: werk dus vooral gewoon mee met de GGD.

ICTRecht is een juridisch adviesbureau dat gespecialiseerd is in wet- en regelgeving op het gebied van internet, ICT en privacy. Dit artikel is geschreven door werkstudent Eline Hangelbroek in samenwerking met juridisch adviseur Sari Jansen.