• AstraZeneca en de Universiteit van Oxford kondigden deze week aan dat hun coronavaccin zeer effectief is, nadat Moderna en Pfizer een effectiviteit van 95 procent hadden gemeld van hun vaccins.
  • Volgens AstraZeneca zijn twee doses van het vaccin voor 62, 70 of 90 procent effectief in het voorkomen van Covid-19.
  • Dat neemt niet weg dat er nog veel onduidelijkheden zijn over het vaccin waar Nederland 11,7 miljoen doses van heeft besteld.
  • Dit zijn zes vragen over het vaccin van AstraZeneca en de Universiteit van Oxford.

Het coronavaccin dat AstraZeneca ontwikkelt met de Universiteit van Oxford is zeer effectief, meldde de farmaceut maandag op basis van voorlopige resultaten van de allesbeslissende fase 3-studie. Daarmee is dit de derde opeenvolgende week met positief vaccinnieuws.

Hoewel de bevindingen van AstraZeneca en Oxford bemoedigend zijn, zijn de resultaten nog onvolledig. Mogelijk zijn er meer voorbehouden dan bij de veelbelovende vaccins van Pfizer en Moderna.

Beide farmaceuten meldden in de afgelopen weken dat hun coronavaccins succesvol bleken in grootschalige onderzoeken met meer dan respectievelijk 40.000 en 30.0000 deelnemers. Zowel het vaccin van Pfizer als dat van Moderna is voor 95 procent effectief in het voorkomen van Covid-19.

De drie vaccins van AstraZeneca, Pfizer en Moderna zijn nog experimenteel. De resultaten van de fase 3-onderzoeken zijn nog niet gepubliceerd in een medisch tijdschrift en onderworpen aan de beoordeling van collega’s.

En de Amerikaanse en Europese gezondheidsautoriteiten hebben nog geen toestemming gegeven voor gebruik van de vaccins in noodgevallen, laat staan dat ze volledige goedkeuring hebben gegeven.

Wel zijn overheden al druk aan het bestellen. Zo heeft Nederland van het AstraZeneca-vaccin 11,7 miljoen doses besteld en de bestelling van het Pfizer-vaccin kan oplopen tot hetzelfde aantal.

Om het ingewikkeld te maken, is het AstraZeneca-vaccin voor 90 procent, 70 procent of 62 procent effectief, afhankelijk van naar welke groep deelnemers je kijkt.

Er zijn enkele gegevens beschikbaar die dit verklaren, maar dat neemt niet weg dat de onduidelijkheden zich opstapelen. Dit zijn zes brandende vragen over het coronavaccin van AstraZeneca.

1. Hoe effectief is het vaccin echt?

Laten we beginnen met wat we sinds maandag weten over het AstraZeneca-vaccin.

Het bedrijf heeft meerdere fase 3-tests uitgevoerd over de hele wereld. De resultaten van maandag zijn tot stand gekomen door het bundelen van de resultaten uit het Verenigd Koninkrijk, Zuid-Afrika en Brazilië, waar in totaal 23.000 vrijwilligers deelnamen aan de onderzoeken.

Het vaccin is gemiddeld 70 procent effectief als twee doses worden toegediend, zei AstraZeneca. Dat is gebaseerd op 131 gevallen van Covid-19 onder de deelnemers. Maar het bedrijf gaf niet het aantal mensen op dat ziek werd in de controlegroep versus het aantal coronagevallen in de groep die werd ingeënt met het vaccin.

Deze informatie is nog meer van belang als je het volgende detail in overweging neemt: de proeven zijn gedaan met verschillende doses van het vaccin.

Dit is niet opzettelijk gebeurd, maar door een doseerfout. Onderzoekers besloten de studie toch voort te zetten. In plaats van dat een groep twee injecties kreeg met elk een volledige dosis, kreeg een subgroep van deelnemers een halve dosis gevolgd door een hele dosis.

De subgroep van 2.741 deelnemers laat een effectiviteit van 90 procent zien. Maar dat is dus het resultaat van een test onder nog geen 3.000 vrijwilligers in een onderzoek dat massaal is uitgevoerd. Het kan zijn dit cijfer door extra data verandert, in positieve of negatieve zin.

Professor Andrew Pollard, hoofdonderzoeker van de wereldwijde klinische studies van de Universiteit van Oxford, is ervan overtuigd dat de steekproefgrootte voldoende is.

"Het is een redelijke hoeveelheid van de testpopulatie, ongeveer een derde van de proefdeelnemers in het VK", zei hij maandag in een persbriefing.

"We hebben inmiddels (sinds de laatste gegevensverzameling, red.) veel meer data verzameld en zullen dat blijven doen", voegde Pollard toe. "Dus ik denk dat we in de komende weken meer informatie hebben die het vertrouwen in dat resultaat verstevigt."

Onder de 8.895 deelnemers die twee keer een volle dosis kregen, bleek het vaccin 62 procent effectief. Dat is positief aangezien we opzoek zijn naar een vaccin dat voor minstens 50 procent effectief is. Maar 62 procent is natuurlijk wel beduidend minder dan de 95 procent effectiviteit die Moderna en Pfizer rapporteerden.

2. Gooit AstraZeneca zijn onderzoek over een andere boeg?

AstraZeneca zegt dus dat het vaccin het meest effectief is als je eerst een halve dosis krijgt en daarna een hele dosis. Maar dit is bij slechts 2.700 mensen getest.

De farmaceut kan dit doseerplan bij een grotere groep testen om meer bewijs op te bouwen, maar daarvoor moet het een behoorlijke wending nemen in lopend onderzoek. Die mogelijkheid is er wel in de Verenigde Staten, waar onderzoek aan de gang is waarvoor 40.000 vrijwilligers worden geworven.

De teller staat nu op 11.000 deelnemers en die worden vooralsnog getest op twee volle doses van AstraZeneca's vaccin. Dat is dus de combinatie die voor 62 procent effectief blijkt in de eerste resultaten.

Het bedrijf zou kunnen besluiten een combinatie van een lage dosis en een standaard dosis te testen. Of een combinatie van een lage dosis en nog een lage dosis, zegt Katie Ewer, een immunoloog die betrokken is bij het onderzoek van Oxford en AstraZeneca, tegen Business Insider.

Kan het Amerikaanse onderzoek worden aangepast op een nieuw doseerplan, of is het te laat voor zo'n drastische wijziging? Dat is een discussie die AstraZeneca en de Amerikaanse gezondheidsautoriteiten moeten voeren.

3. Voorkomt het vaccin de ernstige gevolgen van Covid-19?

Een ideaal coronavaccin voorkomt niet alleen dat het coronavirus vat op je krijgt, maar ook de ernstige gevolgen van Covid-19 die je op de intensive care kunnen doen belanden.

De eerste resultaten van de fase 3-onderzoeken van Pfizer en Moderna zijn wat dat betreft veelbelovend. De vaccins van beide bedrijven lijken de kans om ernstig ziek te worden van Covid-19 aanzienlijk te verminderen.

Pfizers studie had tien ernstige gevallen van de ziekte, waarvan negen in de placebogroep en één in de gevaccineerde groep. In het onderzoek van Moderna waren elf ernstige gevallen van Covid-19, allemaal in de placebogroep.

Geen van de deelnemers die het AstraZeneca-vaccin kregen toegediend, kreeg ernstige Covid-19, meldde het bedrijf in een persbericht. Op het eerste gezicht lijken de resultaten van de farmaceut dus vergelijkbaar goed nieuws te zijn.

Maar het valt nog te bezien of het vaccin daadwerkelijk goed presteert in het voorkomen van de ernstige gevolgen van de ziekte. Vooral omdat AstraZeneca in sommige testen geen placebo heeft gebruikt in de controlegroep, maar een meningitisvaccin.

Het gebruik van een bestaand vaccin heeft als voordeel dat er op de injectieplek eenzelfde reactie kan optreden als bij het coronavaccin, zoals spierpijn en zwellingen. Daardoor is het voor proefpersonen moeilijker om te bepalen of ze een vaccin of placebo toegediend hebben gekregen.

Een nadeel is dat er ruis op kan treden in het vaststellen van bijwerkingen door onderzoekers.

Daarnaast "kan het toeval zijn dat er bij de 20.000 gevaccineerden geen Covid-19-symptomen optraden, of het kan zijn dat ze in een vroeger stadium het vaccin toegediend hebben gekregen vergeleken met de gehele bevolking", zei immunoloog Ewer tegen Business Insider.

4. Voorkomt het vaccin overdracht van het virus?

Het is onduidelijk of het AstraZeneca-vaccin de kans op overdracht van het virus verkleint.

In het algemeen zijn klinische studies opgezet om één vraag te beantwoorden. In dit geval is dat: word je ook ziek als je het vaccin krijgt toegediend? Een antwoord op die vraag is dus niet een antwoord op: wordt het virus verspreid door geïnfecteerde, al dan niet asymptomatische personen?

Er is wel een indicatie dat het AstraZeneca-vaccin de overdracht van het virus zou kunnen tegengaan, omdat een vermindering van asymptomatische infecties is waargenomen, meldde de Universiteit van Oxford maandag.

Hoewel studies op asymptomatische personen moeilijk uit te voeren zijn, wordt op basis van beschikbare data wel aangenomen dat zij het virus minder verspreiden.

De Universiteit van Oxford heeft echter nog geen gedetailleerde informatie vrijgegeven die aantoont dat hun vaccin inderdaad de kans op overdracht verkleint.

5. Is het vaccin veilig?

AstraZeneca zegt dat zich tijdens de klinische studies geen ernstige incidenten hebben voorgedaan. Die omschrijving noemde biotechanalist Geoffrey Porges "nauwelijks geruststellend" in een update aan beleggers. "Ze hebben geen informatie toegevoegd over veiligheidsincidenten", zei Porges.

Er zijn zorgen gerezen over de veiligheid van AstraZeneca's vaccin. Alle onderzoeken wereldwijd werden stopgezet na een "onverklaarbare ziekte" bij een Britse deelnemer. De Amerikaanse gezondheidsautoriteiten deden er 50 dagen over om akkoord te gaan met hervatting van de studies.

Het is nog steeds onduidelijk wat er precies is gebeurd met die deelnemer. En de informatie die AstraZeneca afgelopen maandag deelde, schept ook geen duidelijkheid. Deze gegevens zullen echter wel worden gedeeld met de gezondheidsautoriteiten. Het bedrijf zal hen ervan moeten overtuigen dat er geen reden is om de alarmbel te rinkelen.

Immunoloog Ewer, die betrokken was bij het onderzoek, zegt dat AstraZeneca alle op dit moment beschikbare gegevens met betrekking tot veiligheid heeft gepubliceerd.

Ze kent alleen het incident met de Britse deelnemer en heeft niet van andere veiligheidsincidenten gehoord. Ewer verwacht dat AstraZeneca deze week meer informatie over de veiligheid van het vaccin publiceert.

6. Hoelang biedt het AstraZeneca-vaccin immuniteit?

Hoewel AstraZeneca's vaccin in hoge mate effectief lijkt, blijft het onduidelijk hoelang mensen immuun blijven.

In de strijd tegen een gloednieuw virus weten wetenschappers gewoonweg niet of en wanneer de bescherming van een vaccin afneemt.

Dit geldt voor alle kandidaat-vaccins, ook die van Moderna en Pfizer.

Ter vergelijking: het eerste vaccin tegen hepatitis A kwam in 1991 op de markt in Europa. Eerst dacht men dat de bescherming tien jaar zou zijn, later vijftien jaar en inmiddels is dat 25 jaar als je je twee keer laat inenten.

Naarmate het vaccin langer beschikbaar is en er meer onderzoek is gedaan, kunnen wetenschappers meer zeggen over de beschermingsduur. Mogelijk ben je met het hepatitis A-vaccin zelfs levenslang beschermd tegen de ziekte.

Dit artikel is vertaald. Lees het origineel op Business Insider.

Lees meer over coronavaccins: