Sluit China zich voor langere tijd af van de wereld?

Internationale wetenschappers, politici en journalisten ontvingen dit voorjaar een bericht dat hun LinkedIn-accounts in China geblokkeerd werden. Delen van hun profielen bevatten namelijk ‘verboden content’. Volgens The Wall Street Journal waren dit bijvoorbeeld vermeldingen van onderzoek naar het Tiananmanprotest uit 1989 of publicaties over president Xi Jinping.

“De boodschap is duidelijk: China wil niet meer bestudeerd worden”, concludeert Princeton hoogleraar Politicologie Rory Truex treurig in een debat over Amerikaans-Chinese betrekkingen. Hij en zijn collega’s die China bestuderen – Truex specialiseert zich in autoritaire politieke theorieën – zien al langer de academische kennisuitwisseling verdrukt worden onder de Chinese internetcensuur.

Buitenlandse sociale media als Twitter en Facebook zijn al verboden in China. Truex: “Veldwerk, toegang tot archieven en zelfs taalonderwijs is allemaal in gevaar.”

Niet alleen de grenzen dicht voor academici

De afzondering van China lijkt niet te beginnen of eindigen bij de academische censuur op LinkedIn. Sinds het uitbreken van de coronapandemie zijn de grenzen praktisch dicht voor buitenlanders.

Wie wel naar binnen mag, wordt onderworpen aan zware coronamaatregelen die gelden voor een overheid die zero-covid nastreeft. Al lijken de invasieve rectale coronatests vooral bedoeld om mensen die wel het land binnen mogen, te ontmoedigen.

De uitwisseling van internationale studenten is ook sterk afgenomen. Amerikaanse universiteiten zagen dit studiejaar het aantal Chinese aanmeldingen opnieuw met bijna 20 procent dalen, schrijft Forbes.

Ondertussen lijkt Beijing de jacht te hebben geopend op succesvolle techbedrijven die over de grenzen kijken van China. Twee dagen na de beursgang in New York floot Beijing taxi-app Didi Chuxing terug. Toezichthouders dwongen het bedrijf aanmeldingen stil te leggen en Didi kreeg een boete van bijna 2,5 miljard euro wegens het schenden van antitrustwetgeving. Appstores werden gesommeerd om de taxidienst te verwijderen.

Tech Wire China verwacht dat ook andere grote techbedrijven de komende maanden op hun passen moeten letten. Gamereus Tencent kreeg in maart ook al een boete voor een klein vergrijp en ziet door een gameverbod voor jonge kinderen en tieners in China inkomsten verdampen. Vorig jaar blokkeerde Beijing ook al onverwachts de beursgang van Ant Group, een onderdeel van het Alibaba-imperium van oprichter Jack Ma.

Internationale beleggers reageren daarom niet geheel onterecht nerveus op de toenemende bemoeienis van de overheid met Chinese fintech- en techbedrijven. Deze verwarrende ingrepen van Beijing maken een einde aan de liefdesaffaire van buitenlandse investeerders met China, concludeerde Fortune in juli.

Onrust buiten de deur houden

Zijn deze ontwikkelingen in China misschien een teken dat het land zich letterlijk en figuurlijk wil afsluiten van de wereld? Dat vraagt China-expert Eyck Freymann zich af in een opiniestuk voor The Wire China.

Het opwerpen van fysieke en economische barrières zou leider Xi Jinping goed uitkomen, denkt hij. Beijing houdt op deze manier namelijk eenvoudig de onrust onder controle rondom de Oeigoerse concentratiekampen en de annexatie van Hong Kong.

Voor Xi kan het omhoog houden van deze nieuwe Chinese muur tegen corona, en andere buitenlandse invloeden, ook zorgen voor een vlekkeloos verloop van het Twintigste Partijcongres in 2022, alsook zijn beëdiging voor een derde ambtstermijn. En wat te denken van een Olympische Winterspelen zonder vervelende protesten en boycots vanwege de mensenrechtensituatie van de onderdrukte Oeigoerse minderheid in de Xinjang-provincie?

Keert China zich af van de wereld?

Freymann denkt dat het best eens mogelijk kan zijn dat China zich voor de voorzienbare toekomst terugtrekt uit de wereld en naar binnenkeert. Dat zou de wereldwijde handel en betrekkingen met Beijing zware schade berokkenen.

Ook Ties Dams, China-expert van het Clingendael Instituut en auteur van het boek De Nieuwe Keizer, ziet hoe Covid en een slechtwerkend werkend vaccin tegen de Delta-variant Beijing dwingt de grenzen voor lange tijd dicht te houden.

Hij begrijpt dat het misschien lijkt alsof China met de forse ingrepen bij techbedrijven zich afsluit van de wereld. Maar niets is minder waar, benadrukt hij.

Dams wijst naar Afghanistan als recent voorbeeld dat het tegendeel bewijst. Hier ondersteunt China de Taliban met noodfondsen en onderhandelt het met de theocratische militie over stabiliteit in de regio. "Dan trek je jezelf niet terug uit de wereld", stelt Dams.

"China heeft altijd al wantrouwig tegenover westerlingen gestaan. Het is heel erg bang om onder de voet gelopen te worden door veiligheidsdiensten en spionnen", vertelt Dams. "Nu de geopolitieke spanningen oplopen" - onder andere door handelsoorlogen en technologische wapenwedlopen - "gebruikt het de coronachecks aan de grens om strakker in de gaten te houden wie het land binnenkomt." Zakenlui zijn namelijk nog altijd erg welkom in China.

Xi Jinping stelt andere prioriteiten

Volgens Dams moeten de conflicten met techbedrijven of het gameverbod gezien worden door de lens van president Xi Jinpings maatschappelijke prioriteiten.

"De belofte van de communistische partij was jarenlang dat het de extreme armoede in het land zou oplossen. Dat is gelukt en nu is het tijd voor een nieuwe belofte. Xi wil de middenklasse laten opbloeien, maar hij zal daarvoor de economie op bepaalde punten aan banden moeten leggen. Alleen zo kan hij de levenskwaliteit van die groep verbeteren."

Dat betekent de lucratieve bijlesindustrie aan banden leggen die Chinese ouders alleen maar geld kost. Dat vertaalt zich naar techbedrijven dwingen werknemers minder te laten werken, zodat ouders meer tijd kunnen doorbrengen met hun kinderen. En ze zelf bijles te geven. Daarom moeten kinderen minder gamen.

"Met de crackdowns op techbedrijven laat Xi zien dat hij bereid is economische verliezen te lijden om grotere maatschappelijke problemen aan te pakken", legt Dams uit. Dat dit beursgangen in de VS verstoord is dan jammer. "China wil nog steeds met haar bedrijven de invloed vergroten op de wereld, alleen niet op de aspecten die de Chinese maatschappij ondermijnen."

Meer over China? Check dan ook eens deze artikelen:

• 22 angstaanjagende foto’s van hoe China gezichtsherkenning gebruikt om burgers in de gaten te houden
• De val van Jack Ma toont het ongemak van China met onafhankelijke ondernemers
• Zo rolt China zijn digitale munt uit – met de e-yuan kan de Chinese overheid alle geldtransacties volgen
• 12 foto’s van gloednieuwe Chinese spooksteden die wachten op bewoners