Amerikaanse druk op China vergroot risico's voor de beurs

ANALYSE – Op 3 januari 2022 piekte de Amerikaanse S&P 500-index, een toonaangevende graadmeter voor de aandelenmarkt, op bijna 4.800 punten. Het beursjaar 2022 eindigde echter met een verlies van ongeveer 20 procent voor de S&P 500. Dat was het gevolg van onder meer hoge inflatie, een verkrappend monetair beleid, de Oekraïne-oorlog en haperende economische groei in China.

Inmiddels verwacht het Internationaal Monetair Fonds dat een derde van de wereldeconomie dit jaar een recessie doormaakt. Wordt 2023 weer een treurig jaar voor de meeste aandelenmarkten en krijgt de mondiale economie inderdaad forse klappen?

Een belangrijke factor wordt de ontwikkeling van de verhoudingen tussen de Verenigde Staten en China. Daarbij is van belang wat er intern gebeurt in de VS en China, maar uiteraard ook hoe de handelsrelaties en diplomatieke verhoudingen evolueren.

Politieke impasse in VS…maar investeringen van $2.000 miljard staan op de rol

Kijken we naar Amerika, dan is de VS nog altijd de grootste economie ter wereld, Washington de belangrijkste politieke speler en de Federal Reserve de meest invloedrijke centrale bank.

Wat betreft de binnenlandse verhoudingen is Washington in elk geval voor de komende twee jaar verdeeld: het Huis van Afgevaardigden is in handen gekomen van de Republikeinen en de Democraten beheersen nog altijd de Senaat.

Verdeeldheid in het Amerikaanse Congres wordt vaak als positief gezien voor aandelenmarkten, omdat dit de kans kleiner maakt er er veel nieuwe wetgeving wordt doorgedrukt. Doorgaans wordt minder bemoeienis van de politiek met de economie en financiële markten als positief beschouwd voor de groeivooruitzichten.

Maar het is de vraag of dit nu ook het geval is, aangezien haperende productiviteit, groeiende ongelijkheid, de Chinese uitdaging en klimaatverandering juist vragen om een sterke overheid. Ook in de VS.

De Inflation Reduction Act van 2022 zou wel eens de laatste grote wet kunnen zijn die president Biden getekend heeft in zijn eerste termijn. Deze wet is gericht op het verminderen van de CO2-uitstoot, het verlagen van de zorgkosten en de financiering en verbetering van de Belastingdienst.

Volgens de onafhankelijke Congressional Budget Office vermindert de wet – als alles uitgevoerd wordt – de begrotingstekorten van de VS met 237 miljard dollar. De IRA maakt onderdeel uit van een drietal wetten die gezamenlijk moeten leiden tot zo’n 2.000 miljard dollar aan nieuwe federale investeringen en uitgaven over tien jaar. 

Biden net zo protectionistisch als Trump: druk op China neemt toe

Als – en dat is een grote als - bovengenoemde wetten daadwerkelijk succesvol geïmplementeerd worden, maakt de VS een flinke slag in verduurzaming (dat mag ook wel, want het land loopt behoorlijk achter op Europa), produceert Amerika meer hoogwaardige technologie in eigen land en wordt China gedwarsboomd in zijn opmars als hoogtechnologisch land.

Dat brengt me op een van de terreinen waarop president Biden de komende twee jaar nog het meeste invloed heeft met een verdeeld Congres: het buitenlandbeleid. Onder Biden is Amerika minstens even protectionistisch als onder Trump. Het grote doel is een verzwakking van China.

Columnist Gideon Rachman schreef onlangs in zakenkrant The Financial Times: “It is crucial for the US and the EU to be clear that their goal is not to prevent China from becoming richer. It is to prevent China’s growing wealth from being used to threaten its neighbours or intimidate its trading partners.”

Het is niet gek dat Beijing regelmatig denkt dat het doel van met name de VS het eerste is: voorkomen dat China welvarender wordt.

De kans dat Washington de lijn van de afgelopen jaren doorzet, is vrij groot. Het is zelfs mogelijk dat de VS een nog hardere koers gaat varen op militair, economisch, technologisch en diplomatiek vlak. In zowel de VS als China voert veeleer een zero-sum-game mentaliteit de boventoon voert - winst van de één is het verlies van de ander - en niet een win-winmentaliteit,

Dit zal de mondiale handelsstromen (verder) bemoeilijken, technologische vooruitgang remmen (aangezien iedereen muurtjes om zich heen bouwt en geen pottenkijkers wil en geen kennis wil delen), geopolitieke spanningen over bijvoorbeeld Taiwan verhogen en samenwerking te frustreren op gebieden die internationale samenwerking vereisen (zoals klimaatverandering).

De Oekraïne-oorlog heeft laten zien dat veel landen buiten Europa beducht zijn om duidelijk partij kiezen voor het Westen. Bovendien is – als het al niet eerder duidelijk was door sancties tegen onder meer Iran – glashelder geworden hoe risicovol het is om (te) afhankelijk te zijn van de dollar en Amerikaanse kapitaalmarkten: honderden miljarden aan Russische gelden zijn bevroren.

Dat maakt met name autocratische staten voorzichtiger met beleggingen in bijvoorbeeld Amerikaanse staatsobligaties. Bij verder oplopende spanningen tussen Amerika en China blijven andere landen waarschijnlijk proberen om niet te veel in een bepaald kamp getrokken te worden en risico’s te spreiden.

Als Amerikaans staatspapier om politieke redenen minder aantrekkelijk wordt geacht, kan dat voor opwaartse druk zorgen op Amerikaanse langetermijnrentes en neerwaartse druk op de dollar.

Overigens kunnen die krachten weer deels gecompenseerd worden doordat de greenback in onzekere tijden nog altijd als de veilige haven bij uitstek worden beschouwd. Van belang is verder dat de VS een steeds grotere rol als energie-exporteur speelt.

Per saldo oogt 2023 als een jaar met flink wat beren op de weg voor de economie én de beurs. Een terugkeer van de S&P 500-index naar de recordniveaus van begin 2022, lijkt op de korte termijn niet heel waarschijnlijk. Wel kunnen aandelenmarkten later dit jaar vooruit gaan lopen op economische herstel, als de druk op de bedrijfswinsten minder groot wordt.

Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ICC Consultants, een onafhankelijk adviesbureau en researchhuis gespecialiseerd in valuta-, rente- en financieringsvraagstukken. Op het researchplatform van ICC leest u de analyses van een team van economen, technische analisten en Andy over financiële markten, economie en politiek.