- China breidt zijn invloed in Centraal-Azië uit ten koste van Rusland, zegt een geopolitiek expert.
- De Russische invloed neemt af, ondanks de formele en historische banden die stammen uit het Sovjet-tijdperk.
- De invasie van Oekraïne heeft de relatie met veel bondgenoten van Rusland geen goed gedaan en dat speelt China in de kaart.
- Lees ook: China haalt VS mogelijk niet in als grootste economie ter wereld – op z’n vroegst gebeurt dat rond 2040
De Russische invloed op bondgenoten in Centraal-Azië neemt af. China en Turkije springen in het gat dat is ontstaan, omdat Rusland te veel wordt afgeleid door de invasie van Oekraïne.
Medeoprichter Thomas Graham van het programma voor Russische, Oost-Europese en Euraziatische studies van Amerikaanse Yale University zegt tegen Insider dat de politieke dynamiek in Centraal-Azië en het zuiden van de Kaukasus verandert.
Juist daar liggen landen met nauwe historische, culturele en financiële banden met Rusland, inclusief landen die ooit door Moskou werden gedomineerd ten tijde van de Sovjet-Unie.
Een aantal landen in die regio is lid van het militaire bondgenootschap CSTO, dat door de Russische president Vladimir Poetin wordt gezien als een tegenhanger van de NAVO. De CSTO bestaat uit Rusland, Armenië, Kazachstan, Wit-Rusland, Kirgizstan en Tadzjikistan.
De scheurtjes in de banden tussen deze landen zijn groter geworden door de Russische invasie van Oekraïne, zeiden experts eerder al tegen Insider. Door de oorlog is de militaire zwakte van Rusland blootgelegd en is ook duidelijk geworden dat Moskou niet terugdeinst voor agressie tegen een buurland.
De Russische invloed op de landen in Centraal-Azië neemt ook af, omdat andere landen zich in de regio roeren, zegt Graham. "Als je in Moskou zetelt, moet je je zorgen maken over de groeiende Chinese invloed."
China en Turkije ruiken hun kans
"De Chinese invloed neemt in alle landen in Centraal-Azië toe en dat is zorgelijk voor Moskou, omdat een deel daarvan ten koste gaat van Rusland", zegt Graham tegen Insider.
De Russische president Vladimir Poetin en de Chinese president Xi Jinping tijdens een receptie in Moscou. Foto: REUTERS
De geopolitieke expert geeft aan dat China de commerciële banden met landen in Centraal-Azië al jaren aan het aanhalen is en het afgelopen jaar Rusland heeft overvleugeld als belangrijkste handelspartner.
China maakt ook geen geheim van zijn bedoelingen. Graham wijst erop dat de Chinese president Xi Jinping in 2013 Kazachstan uitkoos om zijn Belt and Road-project aan te kondigen. Deze Nieuwe Zijderoute is een geopolitiek initiatief van China om zijn internationale dominantie uit te breiden via door China ontwikkelde transport- en telecomnetwerken in andere landen.
Graham wijst erop dat sommige transportverbindingen van de Nieuwe Zijderoute door Centraal-Azië lopen, waarbij Rusland wordt omzeild. Verbindingen naar Europa lopen via landen als Iran en Turkije.
China heeft ook gaspijpleidingen gebouwd die niet afhankelijk zijn van Rusland, zegt Graham en bedreigt daarmee de export van fossiele brandstoffen die de kern van de Russische economie vormt.
Graham merkt op dat China er geen behoefte aan heeft zich de woede van Rusland op de hals te halen en het land wel financieel blijft steunen. China heeft ook niet geprobeerd Moskou diplomatiek te isoleren.
Maar de Chinese activiteit in de regio ondermijnt wel de Russische dominantie en geeft China relatief vrij spel, omdat westerse landen nauwelijks geïnteresseerd zijn.
De leiders van het militaire bondgenootschap CSTO tijdens een bijeenkomst in het Kremlin in mei 2022. Foto: Sputnik/Anton Novoderezhkin/Pool via REUTERS
"Ze proberen de zorgen die Rusland daarover heeft weg te nemen, maar feiten zijn feiten: de Chinese invloed is aan het toenemen en dat gebeurt in Centraal-Azië niet ten koste van de Verenigde Staten, maar ten koste van Rusland", zegt Graham.
Hij stelt dat Turkije hetzelfde doet, maar op kleinere schaal: "De Turkse invloed in dat deel van de wereld groeit. En ook dat gebeurt ten koste van Rusland."
De activiteiten van China en Turkije "hebben negatieve gevolgen voor de positie van Rusland op het wereldtoneel", zegt Graham. "Dat denken ze in elk geval in het Kremlin."
De moeizame strijd in Oekraïne verergert het probleem voor Moskou
Rusland viel in februari 2022 Oekraïne binnen en dat resulteerde in politieke isolatie ten opzichte van een groot deel van de rest van de wereld.
Het Russische leger, dat de basis was van de Russische dominantie binnen de CSTO, heeft veel hoon over zich heen gekregen, omdat het niet in staat blijkt te winnen van een kleiner en zwakker land.
Door die vernedering vertrouwen de CSTO-leden een stuk minder op Rusland, zeiden experts eerder al tegen Insider. Het zorgt ook voor minder weerstand voor toenaderingspogingen door China en Turkije, zegt Graham.
Foto: AFPTV/AFP via Getty Images
Een voorbeeld daarvan is de teleurgestelde reactie van CSTO-lid Armenië, toen Rusland troepensteun weigerde in het al lang lopende grensconflict met Azerbeidzjan.
Volgens Graham was het "geen toeval" dat Azerbeidzjan tot actie overging en een opening zag toen Rusland alle aandacht op Oekraïne had gericht.
Hij zegt dat de Russische operatie in Oekraïne ervoor zorgt dat "de invloed op andere voormalige Sovjet-staten afbrokkelt."
Hoewel deze landen nog steeds afhankelijk zijn van Rusland en niet zo snel de formele banden zullen verbreken, is er wel duidelijke verandering waarneembaar. "Landen in de regio worden door wat er in Moskou gebeurt aangemoedigd elders te kijken", zegt Graham. "Je ziet de Russische invloed langzaam afbrokkelen."