ANALYSE – De economische groei in China vertraagt en de oorzaak daarvan is best zorgelijk: Chinese consumenten hebben zich de afgelopen jaren – net als de rest van het land – behoorlijk in de schulden gestoken.
Volgens analisten van bureau Autonomous Research zijn de schulden van Chinese huishoudens sinds 2008 bijna twee keer zo hard gestegen als hun inkomen.
Hierdoor kantelt het dominante verhaal over de Chinese consument. In de afgelopen jaren werd steeds gezegd dat consumenten te veel spaarden. Als beleidsmakers de economische groei wilden aanjagen, moesten ze dus zorgen dat consumenten meer gingen besteden, bijvoorbeeld via belastingprikkels.
Sterk oplopende schulden beperken bestedingsruimte
Maar de feiten vertellen nu een ander verhaal. In 2014, de laatste keer dat de groei in China vertraagde, was de schuldpositie van huishoudens zo’n 40 procent van het nationaal inkomen. Nu – slechts iets meer dan vier jaar later – zijn de schulden gestegen tot 60 procent. Dat is vergelijkbaar met ontwikkelde economieën, zoals de Europese Unie en de Verenigde Staten (zie linkerpaneel van de figuur hieronder).
“Zelfs als je een bescheiden niveau van de rente in China veronderstelt, zeg 6,5 procent tussen 2014 en 2018, zijn de schuldenlasten (rentebetalingen en aflossingen) voor Chinese huishoudens verdubbeld”, schrijft analist Charlene Chu van Autonomous Research.
"Deze verdubbeling van de schuldenlasten is een stuk sterker dan de stijging van het inkomen in deze periode. De inkomens groeiden met zo'n 40 procent in vier jaar. De sterke schuldengroei in verhouding tot het inkomen is volgens ons een belangrijke reden waarom de Chinese consumentenbestedingen kwetsbaarder zijn dan in het verleden."
Zonder de consument kan China niet aan het volgende hoofdstuk van haar economische succesverhaal beginnen. Consument moeten immers zorgen voor de noodzakelijke omschakeling naar een economie op basis van binnenlandse bestedingen, in plaats van een grote afhankelijkheid van buitenlandse investeringen en de export.
Chinese beleidsmakers moeten dus uitvogelen hoe ze consumenten kooplustig houden, zonder dat huishoudens bezwijken onder hoge schulden.
Een probleem hierbij is dat de groei van de werkgelegenheid begint af te nemen. "Volgens de officiële cijfers nam het aantal nieuwe banen in de tweede helft van 2018 af vergelijking met een jaar eerder," schrijft analist Wei Yao van de bank Société Générale in een rapport.
"De vorige keer dat dit gebeurde was in maart 2015, toen de economie een pijnlijke groeivertraging doormaakte. Bovendien tonen officiële statistieken dat de loongroei is vertraagd van 8,6 procent in het derde kwartaal, tot 6,8 procent in het vierde kwartaal van 2018."
Bestaat de Chinese consument?
In een recent interview met Bloomberg Radio zegt strateeg Anne Stevenson-Yang van onderzoeksbureau J Capital Research dat de term 'Chinese consument' eigenlijk een verkeerde benaming is. Volgens haar zijn deze consumenten 'groepen' die door de Chinese regering naar believen worden aangestuurd om te besteden (of niet te besteden).
Dat is vooral handig tijdens een groeivertraging van de economie. Bij vorige groeivertragingen bood de regering belastingvoordelen op huishoudelijke apparaten (in 2009) en auto's (2009 en 2015). Deze grote aankopen zijn belangrijk voor de economische groei.
Het probleem is dat China recent een stimuleringsronde van de autoverkopen achter de rug heeft. De vraag naar auto's is dus zwak en de verkopen dalen sinds 2017. Meer belastingvoordelen kunnen helpen. Maar omdat belastingen maar zo'n 18 procent van het nationaal inkomen uitmaken, is het effect van nieuwe fiscale prikkels beperkt.
De keuze die overblijft voor Chinese beleidsmakers is het stimuleren van de verkoop van huishoudelijke apparaten of het aanjagen van de huizenmarkt. Tot nu heeft de overheid dat laatste willen vermijden, vanwege de zorgen over een zeepbel op de huizenmarkt. Maar de Chinese regering kan van gedachten veranderen als de economische situatie verder verslechtert.
Hoe dan ook, economen achten de impact van dit soort specifieke maatregelen beperkt.
"We denken dat sectorspecifieke steun slechts tot een bescheiden verbetering van de economie leidt," schrijft strateeg Yao in haar rapport. "De reden is dat door een daling van de bevolkingsgroei en naar voren gehaalde bestedingen in voorgaande jaren, de markt behoorlijk verzadigd is geraakt."
Ze voegt hieraan toe: "Door huishoudens te verleiden om bestedingen naar voren te halen via overheidssubsidies en hogere schulden, zou de regering haar beleid ondermijnen om tot een houdbaar economisch groeimodel te komen. Daarom zijn we sceptisch over de vooruitzichten van een opleving van de consumentenbestedingen."