Britse kiezers gaan voor de eerste keer in bijna een eeuw in december naar de stembus voor landelijke verkiezingen. Die moeten een einde maken aan de politieke patstelling rond de brexit.
De stembureaus openen de deuren om 08.00 uur (Nederlandse tijd) en sluiten om 23.00 uur. Kort daarna wordt een exitpoll verwacht. In totaal mogen circa 46 miljoen mensen een stem uitbrengen.
De Conservatieve premier Boris Johnson en Labour-leider Jeremy Corbyn zijn de twee mannen op wie de schijnwerpers zijn gericht. De Conservatieven zijn al negen jaar aan de macht en gaan ook dit keer op kop in de peilingen. De partij van Johnson staat in recente prognoses op 337 en 339 van de 650 Lagerhuiszetels.
Wat wordt de uitkomst: een Conservatieve meerderheid, een ‘hangend parlement’ of toch een onverwachte Labour-overwinning? Drie scenario’s:
Boris Johnson wint de verkiezingen
De toekomst ziet er ogenschijnlijk rooskleurig uit voor de Britse premier Boris Johnson. Zijn Conservatieve Partij gaat in peilingen ruim aan kop en zou volgens een gezaghebbende analyse zelfs kunnen rekenen op 359 van de 650 zetels. De grootste oppositiepartij Labour zou blijven steken op 211 zetels.
De premier wil als hij de verkiezingen wint snel zijn Brexitdeal door het parlement krijgen.
Toch rekent Johnson zich vermoedelijk nog niet rijk. Zijn voorganger Theresa May overspeelde in 2017 haar hand door aan te sturen op vervroegde verkiezingen. De Conservatieven deden het toen ook goed in de peilingen, maar verloren toch hun parlementaire meerderheid. May moest daardoor voor gedoogsteun aankloppen bij de kleine Noord-Ierse partij DUP.
De uitkomst van die verkiezing leidde tot de politieke crisis over het Britse vertrek uit de EU. May kreeg haar Brexitdeal herhaaldelijk niet door het parlement door tegenwerking van gedoogpartner DUP en Brexithardliners binnen haar eigen partij, onder wie ook de huidige premier Johnson. Dat leidde uiteindelijk tot haar politieke ondergang.
Geen enkele partij haalt een meerderheid
De kans bestaat dat geen enkele partij een meerderheid haalt. Dan ontstaat een 'hung parliament'. Dat gebeurde zowel in 2017 als in 2010, toen de Conservatieven een coalitie vormden met de Liberaal-Democraten.
Het is zeer de vraag of Johnson dit keer bij de andere grote partijen kan aankloppen voor steun. Zowel de Schotse SNP als de Liberaal Democraten, de derde en vierde partij van het land, zijn anti-Brexit. Voormalig gedoogpartner DUP is evenmin gecharmeerd van zijn Brexitdeal met de EU.
Labour lijkt betere kaarten te hebben om een gedoogconstructie op te zetten. Die partij wil een nieuwe Brexitdeal sluiten met de EU en dan een referendum uitschrijven. De Schotse nationalisten willen onder voorwaarden best een Labourregering steunen. Daar zou dan onder meer een nieuw referendum over Schotse onafhankelijkheid tegenover moeten staan.
Samenwerken met LibDem is vermoedelijk lastiger, omdat partijleider Jo Swinson duidelijk heeft gemaakt Labour-voorman Jeremy Corbyn niet als premier te willen.
Labour wordt de grootste partij
Dit scenario lijkt onwaarschijnlijk. Labour domineerde onder Tony Blair jarenlang de Britse politiek, maar zit inmiddels alweer negen jaar in de oppositie. Ook dit keer lijkt er geen uitzicht te zijn op een parlementaire meerderheid. Dat komt onder meer omdat Labour haar positie in Schotland zag afbrokkelen. Daar is de SNP inmiddels de populairste partij.
Lees meer:
- Britse verkiezingen op 12 december: zo werkt het kiesstelsel
- John Bercow: ‘De Brexit is de grootste fout van het VK sinds de Tweede Wereldoorlog’
- Boris Johnson neemt een grote gok met nieuwe verkiezingen: die kunnen ook het einde van de Brexit betekenen
- Hoe de Brexit Party van Nigel Farage slimme trucs afkijkt bij Geert Wilders en Italiaanse populisten