Britse premier Truss moet oppassen voor hypotheekdrama in VK

ANALYSE – Krap een maand geleden trad Liz Truss aan als nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk. Volgens de Britse wedkantoren is de kans echter ruim 60 procent dat ze voor eind 2023 de ambtswoning aan Downing Street 10 alweer moet verlaten. Mogelijk gebeurt dat zelfs al in het lopende jaar.

De kans op een spoedig vertrek van Truss is omhoog geschoten van minder dan 3 naar ruim 16 procent. De reden waarom Truss zo onder druk staat, is het belastingplan dat gelanceerd is door haar minister van Financiën Kwasi Kwarteng.

Kwarteng wil het laagste tarief voor inkomstenbelasting verlagen van 20 naar 19 procent. De heffing in de hoogste schijf zou moeten dalen van 45 naar 40 procent. Maandag maakte Kwarteng echter een flinke draai door de beoogde verlaging van het hoogste belastingtarief te schrappen.

Op papier moeten de maatregelen Britten meer lucht geven in krappe tijden. Maar de gevolgen van het oorspronkelijke plan zijn zo schadelijk voor de economie, dat dit de nieuwe minister van Financiën de bijnaam kami-Kwasi opleverde.

Fiscale beleid Truss risico voor Britse hypotheken

De Britse regering wil de belastingverlagingen financieren door meer geld te lenen. De staatsschuld is echter al behoorlijk hoog, want de staatsschuld is ongeveer even groot als het nationaal inkomen. In bijvoorbeeld Duitsland is dat 70 procent en in Nederland minder dan 60 procent. Omdat het riskanter wordt om geld te lenen aan het Verenigd Koninkrijk, willen beleggers een hogere vergoeding voor het risico dat ze lopen.

De rente op Britse staatsobligaties met een looptijd van 10 jaar is sinds het aantreden van Truss begin september omhoog geschoten van minder dan 3 tot meer dan 4 procent. Maandag bleef de rente, na de draai van Kwarteng, rond de 4 procent hangen. Eind vorig jaar was die rente nog minder dan 1 procent.

De Britse hypotheekrente is gekoppeld aan de rente op obligatiemarkten. De schok gaat dan ook hard doorwerken op de woningmarkt. Want terwijl het in Nederland gebruikelijk is om de hypotheekrente voor tien jaar of langer vast te zetten, is die periode aan de overkant van het Kanaal meestal slechts twee tot vijf jaar. Het gevolg is dat de hypotheeklasten van veel huishoudens de komende tijd gaan verdubbelen of zelfs verdrievoudigen.

Ook op een andere manier worden Britse consumenten geraakt door de belastingplannen. Op valutamarkten is het pond namelijk hard onderuit gegaan na de toespraak van Kwarteng. Ten opzichte van de dollar is de munt dit jaar met bijna 17 procent gedaald. Hierdoor worden alle goederen en diensten die Britten in dollarlanden kopen in één klap een stuk duurder.

Maandag trad wel licht herstel op van het pond.

Britse centrale bank kan slechts tijdelijk soelaas bieden

Door de forse daling van het pond in de afgelopen maanden is de Britse munt momenteel zo'n 1,12 dollar waard. In het verleden is het regelmatig voorgekomen dat de dollar en euro ongeveer evenveel waard waren, maar dat dit nu geldt voor de dollar, euro en het Britse pond is een unieke situatie. Dat zegt overigens vooral veel over de economische malaise in het Verenigd Koninkrijk, dat volgens de Bank of England al in een recessie terecht is gekomen.

Die centrale bank ontpopt zich steeds meer als de laatste hoop voor het pond. De Bank of England begon bijvoorbeeld veel eerder dan de rest van de ontwikkelde wereld met het verhogen van de rente. En de bank koopt de komende weken voor maar liefst 65 miljard pond aan staatsobligaties op, om te voorkomen dat de markt ontwricht raakt door de verkoopgolf die na het belastingplan op gang kwam.

De Britse centrale bank kan met tijdelijke maatregelen wel enige rust brengen voor het Britse pond, maar heeft geen toverspreuk om de munt stabiel te houden. Uiteindelijk kijken financiële markten ook naar de Britse regering: die zal met een overtuigend verhaal moeten komen om twijfels over de stabiliteit van de overheidsfinanciën weg te nemen.

Joost Derks is valutaspecialist bij iBanFirst. Hij heeft ruim twintig jaar ervaring in de valutawereld.