ANALYSE – In Britse Conservatieve kringen wordt openlijk gespeculeerd over de vraag of de Brexit het Verenigd Koninkrijk zal splijten. En het lijkt erop dat sommige Conservatieven daar helemaal geen probleem mee hebben.
Volgens de Financial Times besprak het kabinet van Theresa May’s onlangs een rapport over de werkelijke risico’s van het einde van het VK – een einde waarbij Noord-Ierland, Schotland en Wales onafhankelijk worden.
De sluimerende Brexit is de voornaamste reden voor het uiteenvallen van het koninkrijk. Een nipte meerderheid stemde in 2016 voor vertrek uit de EU, maar in die stemming sprak een grote meerderheid van de Schotten en Noord-Ieren zich uit tégen een Brexit. En die worden nu tegen hun wil Europa uitgesleurd.
De Schotten in het bijzonder zijn boos – zij stemden er in 2014 voor om onderdeel van het VK te blijven, toen dat nog lid was van de EU. Maar de Brexit verandert alles, vinden veel Schotten.
De Brexit zet ook de Ierse verhoudingen op scherp, door de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Als het VK de EU verlaat, dan komt er een harde buitengrens tussen EU-lid Ierland en Noord-Ierland. De opties voor Noord-Ierland zijn: gescheiden worden van het VK, of gescheiden worden van de rest van Ierland.
En dat laatste zou het begin kunnen zijn van hernieuwd Iers geweld tussen de Republikeinen en Loyalisten. Iets waarvan de Ieren dachten dat ze sinds 1998 verlost waren. Toen werd het Paasakkoord gesloten: een staakt-het-vuren waarin onder meer werd besloten dat Noord-Ierland en Ierland geografisch één entiteit zouden blijven, terwijl Noord-Ierland tegelijkertijd juridisch en politiek bij het VK zou blijven. Dat wankele compromis staat nu op het punt te versplinteren, met alle gevolgen van dien.
'We mogen niet zelfgenoegzaam zijn over Wales' houding ten aanzien van de unie en onafhankelijkheid'
Volgens het kabinetsrapport bevindt ook Wales zich in de gevarenzone, aldus de Financial Times:
In een beleidsdocument waarvan de Financial Times delen heeft ingezien, bevestigde vicepremier David Lidington de toegenomen steun voor Plaid Cymru - de nationalistische partij van Wales. Daarover zei hij: "We kunnen niet achteroverleunen over de houding van de mensen in Wales ten aanzien van het koninkrijk en de onafhankelijkheid." En bij wijze van scherpe waarschuwing over de impact van Brexit, wees hij erop dat er steeds meer stemmen opgaan voor een 'grensverkiezing' die beide Ierlanden moet verenigen - en waarbij gematigden zich steeds meer aangetrokken voelen tot de sociale liberalisering van de Ierse republiek.
De BBC vroeg onlangs aan minister van Handel Liam Fox of de Brexit zou leiden tot Schotse onafhankelijkheid of een Iers grensreferendum. Zijn antwoord: "Het is mogelijk. We weten dat dat reële risico's zijn. Het heeft geen zin ze te ontkennen."
Misschien moeten ze het VK uiteen laten vallen om de Britse onafhankelijkheid te behouden
In het rechterkamp raken de anti-Europese Brexiteers gewend aan het idee dat ze het VK misschien wel uiteen moeten laten vallen ,om de onafhankelijkheid van Engeland te waarborgen. Brexit Party-leider Nigel Farage werd onlangs gevraagd of het verlies van Schotland een acceptabele prijs was. Hij zij dat het "diep spijtig" zou zijn, maar dat Brexit prioriteit heeft:
"Een onafhankelijk land is het belangrijkste. Als er delen van het VK zijn die daar geen deel van wensen uit te maken, dan is dat diep spijtig, maar ik geloof gewoon niet dat dat het geval is - ik geloof het werkelijk niet."
Farage's reisgezel, de Conservatieve omroepster Julia Hartley-Brewer, lijkt zich al verzoend te hebben met dat lot. Zij twitterde: "De inwoners van Schotland hebben het recht om het VK te verlaten als ze dat willen. Maar we zouden de Brexit niet moeten verhinderen om dat te voorkomen."
Theresa May waarschuwt voor Nigel Farage, die zo 'nonchalant over het opbreken van onze Unie spreekt'
Premier Theresa May maakt zich daarentegen wel veel zorgen over het opbreken van het VK. Ze reisde zelfs naar Schotland af om er een toespraak over te houden:
"De vraag hoe we de eenheid van het koninkrijk kunnen bewaren wordt steeds urgenter", zei ze. "Farage, de leider van de partij die onlangs zo veel stemmen won, spreekt nonchalant over het mogelijk opbreken ervan."
"Dit alles tegen de achtergrond van de Brexit - een ingrijpende constitutionele verandering die voor politieke en administratieve spanningen binnen het koninkrijk zorgt", zei ze.
Dat er zo nonchalant over het opbreken van het VK wordt gesproken, was voorheen ondenkbaar. Het VK is 's werelds vijfde grote economie en alleen vanwege dit ene thema overwegen de Conservatieven dat overboord te gooien.
Dat is niet normaal. Democratieën worden geacht stabiel te zijn. Trump hoeft zich niet druk te maken over een afscheiding van de zuidelijke Amerikaanse staten. Macron ligt niet wakker van een Anschluss van Elzas Lotharingen bij Duitsland. Net zo min als Merkel slapeloze nachten heeft van het scenario dat Oost-Berlijn teruggaat naar Moskou.
Alleen in het VK bespreken politici openlijk het uiteenvallen van het land. De wil om onafhankelijk te zijn van Europa, is zo verblindend dat Conservatieven bereid zijn om hun eigen land ervoor op te offeren.
Boris Johnson's anti-Schotse vooroordeel
Boris Johnson, die bijna zeker de nieuwe premier van het VK wordt, maakt het er niet beter op. Hij is notoir bevooroordeeld ten opzichte van de Schotten. Toen hij nog als journalist bij het tijdschrift The Spectator werkte, suggereerde hij ooit dat Schotten in geen geval Britse premiers zouden mogen worden.
Hij publiceerde ook een gedicht (door iemand anders geschreven) waarin grapjes stonden over de "uitroeiing" van Schotse ras, dat "ongedierte" werd genoemd. Johnson wordt zo gehaat in Schotland dat een meerderheid van de Schotten vóór onafhankelijkheid zou stemmen wanneer Johnson premier zou worden, aldus een peiling van Panelbase en The Sunday Times.
De Conservatieven zouden een patriottistische partij moeten zijn - de volledige naam van de partij luidt dan ook "De Conservatieve en Unionistische Partij", wat refereert naar het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland.
"Een Natie" was ooit een verkiezingsslogan van de Tories.
Waarom geeft rechts het land op waarvan ze zoveel van zegt te houden?
Wie cynisch is wijst erop dat het VK 67 miljoen zielen telt, waarvan 55 miljoen voor het Engelse conto komen. Zouden Schotland en Noord-Ierland het koninkrijk verlaten - en wie weet ook Wales - dan zouden de Britse conservatieven achterblijven met een permanente en onaantastbare meerderheid in Lagerhuis.
Natuurlijk zou het land op het internationale toneel vernederd zijn en politiek, economisch en geografisch gedecimeerd zijn. Maar de Conservatieven zouden zich kunnen troosten met ongeëvenaarde macht zonder compromissen te hoeven sluiten met Brussel of regio's. En dat generaties lang.
Dat is de kant die we opgaan.
Lees meer over de Brexit:
- De Brexit doet nu al pijn bij mkb’ers in Oost-Nederland, maar schept ook kansen in Duitsland
- Randstad en Noord-Brabant komen relatief goed weg bij harde Brexit – vooral de voedingsmiddelensector voelt directe pijn
- Om deze redenen is Gibraltar bij de Brexit een nog heter hangijzer dan de Noord-Ierse grens
- Een ‘no deal’-Brexit kost iedere Nederlander €164 per jaar