De Nederlandse staat heeft de portemonnee getrokken voor een belang in luchtvaartmaatschappij Air France-KLM. Volgens minister Wopke Hoekstra geeft Nederland daarmee een duidelijk signaal af dat het de belangen van KLM, het publieke belang en ook de belangen op Schiphol duidelijker beschermt.

In eerste instantie kocht het kabinet een pluk aandelen met een waarde van 680 miljoen euro. Dat komt neer op 12,68 procent van de aandelen Air France-KLM.

Het uiteindelijke doel is om circa 14 procent van de stukken te verwerven, gelijk aan de aandelenportefeuille die Frankrijk in de combinatie bezit. De bijna 6 procent die de Nederlandse Staat al heeft in KLM zal worden behouden.

De laatste tijd gingen al vaker geluiden op dat Nederland meer moest doen om de eigen belangen te beschermen. Daartegenover werd ook gerept over het verkopen van alle aandelen in het luchtvaartbedrijf door zowel Frankrijk als Nederland.

Vanuit Parijs klonk steeds nadrukkelijker de wens, tegen eerdere afspraken in, om bepaalde zaken en diensten over te hevelen. In de recente strategie-update van Air France-KLM werd ook gesproken over verdere samenwerking en het in elkaar schuiven van diensten. Verder krijgt Air France-KLM-baas Ben Smith zitting in de raad van commissarissen van KLM.

Herbenoeming van Pieter Elbers

Ook was er recent het nodige te doen om de herbenoeming van Pieter Elbers. De KLM-topman, die uiteindelijk voor vier jaar werd herbenoemd, zou door de directie van Air France-KLM worden gezien als een lastige sta-in-de-weg bij de plannen van het moederbedrijf om de structuur te wijzigen. De Nederlander lag meermaals dwars bij plannen van het moederbedrijf om de autonomie van KLM in te perken.

Lees meer: Hoe topman Pieter Elbers zich onmisbaar maakte bij KLM

Minister Hoekstra sprak zich eerder uit voor een herbenoeming van Elbers, ook met het oog op de Nederlandse belangen die beschermd moeten worden.

Volgens Hoekstra stond de aandelenkoop los van de spanningen rond de positie van Elbers. Hij sprak wel van een “illustratie van de verhoudingen”. Smith bezocht onlangs nog het ministerie. Hij benadrukte tijdens dat bezoek dat Air France-KLM niet van plan is om te tornen aan afspraken die in het verleden gemaakt zijn over de positie van KLM binnen de luchtvaartgroep.

‘Frankrijk verrast door Nederlandse stap’

Frankrijk was verrast door de actie van de Nederlandse overheid, meldt de Franse krant Les Echos. De krant haalt minister van Financiën Bruno Le Maire aan. Die sprak tegen Les Echos opnieuw zijn steun uit voor de strategie en het management van Air France-KLM. “Het is essentieel om de regels van goed bestuur te respecteren en dat Air France-KLM geleid blijft worden in de geest van sociaal belang zonder nationale staatsinmenging”, aldus Le Maire.

De minister van Begroting Gérald Darmanin zei dat de Franse overheid en het bestuur van Air France-KLM zich niet bewust waren van het feit dat Nederland aandelen aan het kopen was. Premier Mark Rutte heeft de Franse president Emmanuel Macron dinsdagavond gebeld.

Vanuit politiek Den Haag zijn de eerste reacties verdeeld, maar overwegend positief. “Om Nederlandse belangen te borgen, is meer balans binnen Air France-KLM essentieel. Als Frankrijk niet bereid is te verkopen, moet Nederland wel kopen”, aldus Jan Paternotte van D66. “Dat betekent niet dat we als politiek achter de stuurknuppel moeten gaan zitten, zoals bij Air France te vaak gebeurt.”

Volgens Sybrand Buma (CDA) beschermt het kabinet de “Nederlandse belangen door het kopen van een aanzienlijk belang in Air France-KLM. Dit is van grote betekenis voor een solide toekomst van KLM”.

PVV-leider Geert Wilders is erg enthousiast: “Eindelijk. Hier pleit de PVV al jaren voor!”

KLM is belangrijk voor heel veel banen in Nederland, benadrukt ook oppositiepartij PvdA. “Dus deze stap is goed. Nu moet het kabinet dezelfde assertiviteit tonen voor het grondpersoneel op Schiphol en alle mensen die keihard werken in de luchtvaart. Zodat iedereen zeker kan zijn van goed werk”, twittert Kamerlid Gijs van Dijk.

Vanuit de oppositie klinkt echter ook kritiek. Volgens Forum voor Democratie herstellen Hoekstra en Rutte nu “op dure wijze” de fout van de premier en de voorganger van Hoekstra, Jeroen Dijsselbloem, uit 2015. “Toen kostte een aandeel Air France-KLM ca. 6 euro. De belastingbetaler betaalt nu het dubbele. Bedankt Mark!”, twittert de partij.

GroenLinks-leider Jesse Klaver meent dat de daadkracht van het kabinet om voor de luchtvaart op te komen “in schril contrast” staat met de inspanningen voor het klimaat. “Dit markeert wel een tendens: de politiek die actief ingrijpt in de markt. Het opkopen en sluiten van kolencentrales, de terugkeer van een staatsbank en het ingrijpen in extreme topsalarissen is hiermee ook een stap dichterbij.”

En SP-leider Lilian Marijnissen twittert: “700 miljoen voor KLM en Schiphol. Nu ook voor onze ziekenhuizen, leraren en pensioenen?”

Ondernemers blij met aandeelhouderschap

Ondernemers zijn blij met de stap van het kabinet om een belang te nemen in Air France-KLM. Ondernemersvereniging VNO-NCW zegt het belang van de Staat in de holding toe te juichen. Belangenbehartiger van de handels- en logistieke bedrijven evofendex spreekt van een positief signaal.

“Voor zowel het vestigingsklimaat als voor de Nederlandse economie is het netwerk van directe bestemmingen van met name KLM van groot belang”, aldus algemeen directeur Machiel van der Kuijl van evofenedex. “Het kabinet laat hiermee zien een serieuze rol te willen nemen om deze belangen te verdedigen.”

VNO-NCW pleitte al langer voor een staatsdeelneming in Air France-KLM, gelijk aan die van de Fransen. Op deze manier kan volgens de organisatie het strategische belang van Nederland bij de luchtvaartsector ook op beleidsniveau worden gewaarborgd. “Wij zijn blij dat de Staat deze stap nu ook daadwerkelijk zet”, aldus VNO-NCW-voorman Hans de Boer.

De ondernemers benadrukken verder vooral het belang van de combinatie KLM en Schiphol voor de BV Nederland