Het Oranje-gevoel wordt flink op de proef gesteld. ABN Amro, Numico, Stork.
Alles wat naar Hollands Glorie riekt, lijkt rijp voor de slacht.

Opvallend is dat het bij de uitverkoop van de beursgenoteerde elite
steevast om oude, tot stokoude ondernemingen gaat. Dat kan ook bijna niet
anders: de Amsterdamse AEX-index lijkt verdacht veel op een stoffige
archiefkamer.

De geschiedenis van de grote ondernemingen die zijn opgenomen in de
hoofdindex, gaat in de meeste gevallen decennia, soms zelfs eeuwen terug. De
wortels van ABN Amro liggen bij de Nederlandsche-Handelmaatschappij die in
1824 werd opgericht door koning Willem I. Philips en Shell ontstonden eind
negentiende eeuw. Verffabrikant Sikkens – een voorloper van Akzo Nobel –
ging in 1792 van start.

Dat deze bedrijven het zo lang uithouden, is op zichzelf een prestatie van
formaat. Wel zijn ze in de loop der jaren sterk veranderd. Ondernemingen die
hun oorspronkelijke succes danken aan ondernemende geesten als Anton Philips
en Freddy Heineken worden sinds de jaren tachtig en negentig geleid door
professionele managers die geen deel uitmaken van stichtersdynastie.

Het lukt de moderne managers van grote beursbedrijven meestal aardig om
op de winkel te passen. Aan echt ondernemen komen ze zelden toe. Dat wil
zeggen: snel groeien door met nieuwe producten, nieuwe markten te veroveren
of met uitgekiende overnames marktleider te worden.

Bankverzekeraar ING toonde eind jaren negentig ondernemerschap door met
telefoonbank ING Direct in te breken op ingeslapen westerse markten. Philips
daarentegen heeft al jaren moeite om serieuze opvolgers te vinden voor
gloeilamp en de cd-speler.

Met slim overnemen wil het ook niet echt lukken. Supermarktconcern
Ahold, babyvoedingspecialist Numico, levensmiddelenfabrikant Unilever,
verzekeraar Aegon en handelshuis Corporate Express (voorheen: Buhrmann)
probeerden het eind jaren negentig in de Verenigde Staten. Stuk voor stuk
kochten de Hollanders Amerikaanse collega's op het hoogtepunt van de
beurshausse. Dat brak de poldermanagers lelijk op tijdens de economische dip
van 2002 en 2003, toen ze fors moesten saneren om het hoofd boven water te
houden.

Gunstige uitzonderingen komen, wellicht niet helemaal toevallig, van
beursfondsen die geleid worden door directeur-grootaandeelhouders die hun
bedrijf zelf hebben opgebouwd. Geen Nederlandse uitblinker, maar wel een
mooi voorbeeld van ondernemerschap is staalconcern Arcelor Mittal. Dit
bedrijf is vanwege zijn notering aan de Amsterdamse beurs opgenomen in de
AEX-index.

De van oorsprong Indiase ondernemer Lakshmi Mittal bouwde vanaf eind
jaren tachtig gestaag aan een wereldomspannend staalimperium. Hij was er na
de val van de Oost-Europese communistische regimes snel bij om kwakkelende
staalbedrijven uit het oosten in te lijven. Afgelopen jaar sloeg Mittal hard
toe met de overname van de Frans-Luxemburgse concurrent Arcelor. De aanpak
van Mittal spreekt beleggers aan: het aandeel is dit jaar, op ABN Amro na,
de grootste stijger in de AEX-index met een koerswinst van 51 procent.

Andere groeibriljant is Tomtom, de maker van navigatiekastjes die geleid wordt
door grootaandeelhouder Harold Goddijn. Tomtom is op eigen kracht hard
gegroeid. De omzet steeg van 192 miljoen euro in 2004 tot 1,4 miljard euro
afgelopen jaar. Op de beurs is TomTom vijf miljard euro waard. Maandag
verrastte het bedrijf met de overname van digitale-kaartenmaker Tele Atlas.
Topman Goddijn moet bewijzen dat hij ook dat kunstje beheerst.

Mittal en TomTom zijn moderne succesverhalen, maar het blijft voor de
Nederlandse beurs een magere opbrengst. Tegenover recente afvallers - Vendex
KBB, VNU, Numico en waarschijnlijk ABN Amro - staat een reeks nieuwkomers.
Liefst tien Nederlandse bedrijven waagden de afgelopen drie jaar de stap
naar de beurs. Maar geen van de starters heeft zich op dezelfde manier
ontwikkeld als TomTom.

Probleem is niet dat Nederlandse bedrijven worden opgeslokt door buitenlandse
branchegenoten of hongerige opkoopfondsen. De aanvoer van jonge sprinters,
daar schort het aan.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl