Er zijn in ons leven maar weinig dingen zeker, behalve de dood en het feit dat de beurzen op gezette tijden flink onderuit gaan.

Volgens vermogensbeheerder Schroders is het tussen 1871 en 2020 elf keer voorgekomen dat de aandelenmarkten met 25 procent of meer zijn gedaald.

De meest tot de verbeelding sprekende crash was natuurlijk die van 24 oktober 1929, ‘Zwarte Donderdag’, toen de beurkoersen op Wall Street instortten.

In de jaren ervoor was de Amerikaanse economie enorm opgebloeid. Dat leidde tot bubbelvorming: veel aandelen weerspiegelden niet langer de reële waarde. Toen plotseling grotere partijen aandelen te koop werden aangeboden, leidde dat tot paniekverkopen, die weer een nieuwe verkoopgolf teweeg brachten. Het bleek uiteindelijk de aanzet tot de ‘Grote Depressie’, die nog jaren duurde.

Die andere oktoberdag, 19 oktober 1987 (‘Zwarte Maandag’), zal bij oudere beleggers nog vers in het geheugen zitten. Door een combinatie van factoren – bubbelvorming op de beurs, gebrek van vertrouwen in de dollar en een oplopende rente – werden massaal aandelen van de hand gedaan.

De Dow Jones-index kelderde met 22 procent op één dag. Ook de AEX-index daalde met dubbele cijfers. In november was de index zelfs bijna gehalveerd ten opzichte van het hoogtepunt in augustus.

Dotcomcrash, kredietcrisis en coronadip

De volgende crash die velen zich nog kunnen herinneren is die van 11 september 2001. Nadat twee vliegtuigen zich in het World Trade Center in New York hadden geboord, sloeg blinde paniek toe. De AEX-index verloor in twee weken tijd maar liefst 19 procent. In de maanden ervoor was de index al met bijna een kwart gedaald, vanwege het knappen van de IT-zeepbel.

De onrust was ook groot op 30 september 2008, toen de Dow Jones-index met maar liefst 777 punten kelderde. Dit gebeurde nadat het Amerikaanse Congres een reddingsplan van 700 miljard dollar voor de financiële sector had afgewezen.

Maar er speelde meer. De Amerikaanse huizenmarkt was ingestort en daarmee ook de handel in rommelhypotheken (subprime-leningen). De Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers ging failliet. In Europa kwam er later nog een schuldencrisis bovenop.

Wat recenter is de crash in maart 2020, toen de uitbraak van de coronapandemie de financiële markten in rep en roer bracht. Ook stortten de oliemarkten in, door een prijzenoorlog. Op 18 maart stond de AEX-index maar liefst 30 procent lager dan aan het begin van het jaar.

Naast deze extreme historische gebeurtenissen, lopen de aandelenmarkten vaker averij op. Sinds de Tweede Wereldoorlog is het ongeveer 60 keer voorgekomen dat de beurzen met 5 tot 10 procent onderuit gingen. Daarnaast waren er bijna 25 correcties en 13 bear markets (met verliezen van 20 procent of meer).

Wat zijn de oorzaken van een beurscrash?

Het is lastig om een rode draad te vinden, als we de grootste beurscrashes analyseren. Soms spelen economische factoren een rol, zoals een oplopende rente, een recessie of misstanden bij bedrijven of in de financiële markten.

Soms slaat paniek toe, omdat de beurzen op all-time highs staan en beleggers hoogtevrees krijgen. En soms is het een combinatie van beiden.

Maar er kunnen ook black swans opduiken: ontwrichtende onverwachte gebeurtenissen, zoals de aanslagen op 11 september, de uitbraak van de coronapandemie of de aardbeving in Japan in maart 2011.

In al die gevallen neemt op een zeker moment de verkoopdruk toe, waarna beleggers massaal hun aandelen van de hand doen.

Door de internationalisering van de financiële markten en de opkomst van elektronische systemen, kunnen crashes zich als een olievlek uitbreiden en ook met enorme volumes gepaard gaan.

Wat vertellen deze crashes ons?

Er vallen waardevolle lessen te leren uit de geschiedenis van beurscrashes

Les 1: de beurzen komen uiteindelijk elke klap te boven

Of het nu gaat om diepe recessies, oorlogen, periodes van inflatie of juist deflatie, knappende zeepbellen, terroristische aanslagen, aardbevingen of handelsoorlogen… de beurzen zijn alle crashes uit het verleden weer te boven gekomen.

Soms gaat dat verrassend snel. Zo was de AEX-index vier weken na de aanslagen in 2001 weer terug op het niveau van vóór 11 september. Ook de dip in november 2018 heeft niet lang geduurd: in april 2019 tikten de beurzen zelfs een all-time-high aan. En sinds de coronacrash in maart 2020 is de AEX-index bijna in waarde verdubbeld.

Maar het kan ook meer tijd in beslag nemen. Na oktober 1987 had de Dow Jones-index 15 maanden nodig om weer terug te komen op het niveau van voor de crash. En vanwege de Grote Depressie van de jaren dertig van de vorige eeuw duurde het nog tot na de Tweede Wereldoorlog tot de koersen zich hadden hersteld van de crash van 1929.

Volgens Duncan Lamont, hoofd onderzoek en analyse van Schroders, duurde het bij de elf crashes die tussen 1871 en 2020 plaatsvonden gemiddeld 1,8 jaar voordat de markten herstelden.

Les 2: de slechtste beursdagen worden vaak gevolgd door de beste

Wie de koersgrafieken van de grootste crashes onder de loep neemt, ziet dat de koersen na een forse dip vaak behoorlijk opveren. Dat is niet zo verwonderlijk, want na een klap duiken vaak koopjesjagers op, die aandelen die in hun ogen onterecht hard zijn afgestraft voor een zacht prijsje willen oppikken.

Uit onderzoek van zakenbank JPMorgan blijkt dat zes van de tien beste beursdagen van de S&P 500-index tussen 1999 en 2019 plaatsvonden binnen twee weken na de tien slechtste beursdagen. Wie in die periode aan de zijlijn had gestaan, had veel rendement misgelopen. Volgens de onderzoekers zou je rendement dan zelfs zijn gehalveerd.

Onderzoek van ING naar het koersverloop van de MSCI Europe-index tussen 1997 en 2016 wijst in dezelfde richting.

Punt bij dit soort onderzoeken is uiteraard wel: je weet van tevoren nooit wat de 'beste' of 'slechtste' beursdagen zullen zijn in een bepaalde periode. Dus de bevindingen zijn meer een pleidooi tegen 'paniekverkopen' en onderstrepen het belang van consistent blijven beleggen.

Les 3: de markt is niet te timen

Beleggen lijkt heel simpel: laag instappen en op de top verkopen. Maar het juiste moment bepalen, lukt zelfs de beste beleggingsexpert niet.

Hoewel veel crashes plaatsvinden nadat al langere tijd werd gewaarschuwd voor bubbelvorming, komen ze altijd onverwacht; ook als er geen zwarte zwanen te vinden zijn.

Niemand beschikt immers over een glazen bol. Een beurs die op een all-time-high staat kan instorten, maar ook doorstijgen. Wie had bijvoorbeeld vorig jaar verwacht dat de AEX-index met ruim 26 procent zou stijgen, ondanks alle onzekerheden, zoals de coronapandemie, het handelsconflict tussen de VS en China en later ook de aanpak van Chinese techreuzen door de Chinese overheid?

Hoe kunnen we hierop anticiperen?

Wat je sowieso nooit moet doen is bij een beurscrash in paniek naar de uitgang rennen. De kans is dan groot dat je veel rendement misloopt, omdat het herstel misloopt. Bedenk ook dat een koersdaling slechts een papieren verlies is zolang je je stukken niet verkoopt.

Ook de markt proberen te timen is niet verstandig. Maar wat dan wel?

Vroeg beginnen loont

Beleggingen zijn vergelijkbaar met een fles goede wijn: ze worden na verloop van tijd meestal steeds waardevoller. Wie veel tijd neemt om zijn vermogen te laten aangroeien, kan profiteren van het zogeheten rente-op-rente-effect. Door tussentijds uitgekeerd dividend (of couponrente op obligaties) te herbeleggen, groeit je vermogen met een hefboom.

Bedenk ook dat lang wachten funest uitpakt voor je rendement. Geld dat op een renteloze spaarrekening staat, wordt steeds minder waard. Je behaalt er geen rendement op, maar moet wel vermogensbelasting betalen, terwijl de inflatie de waarde uitholt.

Er geldt wel een belangrijke uitzondering: een buffer voor onverwachte tegenslagen en geld dat je binnen enkele jaren nodig hebt, kun je beter wél op een spaarrekening laten staan, ook al levert het geen rendement op. Steek je het in aandelen en crasht de beurs, dan ontstaat een acuut probleem, want je hebt dan geen tijd om het herstel af te wachten.

Vind je het tricky om met grote bedragen in een keer in te stappen, dan kun je er ook voor kiezen om gespreid in te leggen. Je koopt dan elke maand voor een vast bedrag aandelen, beleggingsfondsen of ETF's.

Als de beurskoersen hoog staan, kun je van dat bedrag minder aandelen kopen dan wanneer de koersen onderuit zijn gegaan. Na verloop van tijd ontstaat een gemiddelde aankoopkoers, waardoor je rendementen, maar ook je verliezen, worden gedempt. Je portefeuille wordt zo minder kwetsbaar voor een verkeerde timing.

Verder is het goed om te beseffen dat een crash een zekerheid is waarop je je kunt voorbereiden. Zorg ervoor dat je een buffer hebt die groot genoeg is om tegenslagen te kunnen opvangen, zodat je niet gedwongen wordt op het dieptepunt van de markt je aandelen te verkopen, als de nood aan de man is.

Ook is het slim om wat geld achter de hand te hebben om bij een dip toe te slaan, om indextrackers of ondergewaardeerde aandelen voor een laag bedrag aan je portefeuille toe te voegen. Een beurscrash kan immers ook een mooie koopkans zijn.

LEES OOK: Gaan haviken bij de centrale bank aandelenbeleggers het leven zuur maken in 2022? Let op deze signalen