Duitsland heeft jarenlang veel te weinig gedaan aan het ouderhoud van wegen en bruggen. Nieuwe megalomane bouwprojecten slokten miljarden op. Bertus Bouwman legt uit.

Als CSU-leider Horst Seehofer zijn tolplannen voor buitenlandse automobilisten conform de Europese wetten kan kneden, dan moeten Nederlanders straks een vignet kopen om over de Autobahn te mogen razen.

De reden, de Duitse infrastructuur staat op instorten. Duitsland heeft decennialang het eigen wegennet verwaarloosd. Geld ging vooral naar megalomane projecten.

Bruggen, wegen, sporen en sluizen in Duitsland brokkelen af. Dat leest de gemiddelde Duitser nu al maanden in de krant. Dat daar geld voor nodig is – veel geld – ook. En dat de Duitse automobilist er niet voor mag opdraaien, daar zijn de politici van links tot rechts het ook over eens.

Horst Seehofer (CSU) wil dat de buitenlanders maar eens gaan meebetalen, Beierse automobilisten moeten immers ook voor Oostenrijkse tunnels betalen wanneer ze er door willen.

De nieuwe coalitiepartijen CDU en SPD vrezen dat de maatregel discriminerend is en wachten af hoe de Europese rechtsgeleerden hier over zullen oordelen. Auto-organistatie ADAC vindt het een dom idee.

Mega-projecten falen

Of het nu gaat om nieuwe stations, vliegvelden in Berlijn, ICE-trajecten, magneetzweefbanen, het concertgebouw in Hamburg of Olympische Winterspelen in München, steeds weer wordt bij beslissingen over grote projecten gesproken of de toekomst van heel Duitsland er van afhangt. “Daarbij vergeten we”, zegt Der Spiegel-auteur Hauke Jansse, “alles wat gebouwd wordt, moet ook nog onderhouden worden. Maar daarvoor is te weinig geld. En zo ontstaat een begrotingstekort dat van jaar tot jaar groter wordt.”

In plaats van geld te steken in broodnodig onderhoud van wegen en bruggen, gaan grote bedragen vaak naar prestigeprojecten, zoals een mega-haven die nauwelijks gebruikt wordt. Zelfs het Noord-Oostzeekanaal, het drukst bevaren kanaal ter wereld, was dit voorjaar een tijd afgesloten wegens defecte sluizen.

Decennialang werd hier alleen kleine slijtage gerepareerd, bevestigde minister van Verkeer Peter Ramsauer (CDU). Duitsland wordt kapot bezuinigd, schreef Der Spiegel dit jaar. ”Maar ligt het werkelijk aan een tekort aan geld, of wordt het geld domweg aan de verkeerde projecten uitgegeven?”, vraagt auteur Jansse zich af.

Te weinig geld voor onderhoud

Al in oktober 2001 waarschuwde het instituut voor economisch onderzoek DIW dat er vanwege de betalingen van West naar Oost-Duitsland nagelaten werd om de infrastructuur op orde te houden. De onderzoekers Heike Link en Uwe Kunert eisten een omkeer van het beleid. Volgens hen moest onderhoud van de wegen voorrang krijgen op nieuwe projecten. Ze stelden dat twee derde van het budget gereserveerd moest worden voor onderhoud om ‘erger te voorkomen’.

In het beleidsplan voor de lange termijn uit 2003 werd al meer ruimte gemaakt voor onderhoud. In plaats van 42% ging er nu 56% van de begroting naar reparatie van de infrastructuur. Dat doel werd echter nooit helemaal bereikt. En het is bij lange na geen stap in de richting van de door het DIW gevraagde 67%, waardoor er een file ontstaat van projecten waar nodig de boel opgeknapt moet worden. Net als 12 jaar geleden eist het DIW ook dit jaar weer meer geld voor onderhoud.

Volgens de meest recente DIW-cijfers ontstaat er jaarlijks zo een tekort van 3,8 miljard euro ontstaan. Daar bovenop komt nog een bedrag van 6,5 miljard om het geleden waardeverlies aan te vullen. Dat bedrag groeit en groeit. In plaats van dit probleem echt aan te pakken wordt er vooral geld gereserveerd om nieuwe megaprojecten te beginnen, zegt ook de verkeersminister van Sleeswijk-Holstein Reinhard Meyer (SPD). “Hoe dit gebeuren kon? We hebben 20 jaar geslapen!”

Politiek wakker geschrokken

Plotseling lijkt iedereen wakker te worden. Tijdens de verkiezingscampagne hebben zo’n beetje alle partijen ‘geld voor infrastructuur’ hoog in het vaandel gehad. Zeker ook de huidige minister van Verkeer Ramsauer. “Ik wil dat 70% wordt gereserveerd voor onderhoud en 30% voor nieuwe projecten.”

De laatste investeringsplannen die onder zijn leiding werden gepresenteerd hadden al een verhouding van 64 – 36. Een top van de verkeersministers van alle deelstaten in oktober zag de problemen ook, en wilde vooral de tol voor vrachtwagens uitbreiden naar rijkswegen en voor lichtere vrachtwagens.

In het nieuwe coalitieakkoord tussen CDU/CSU en SPD staat nu het zinnetje: ‘Onderhoud moet meer voorrang krijgen op nieuwbouwprojecten’. Jansse concludeert: “Zoals bijna altijd ontbreekt het aan genoeg geld. Maar bij de Duitse verkeerspolitiek is dat bedrag van ‘altijd te weinig’ decennialang ook nog eens verkeerd geïnvesteerd: in mega-prestigeprojecten in plaats van de noodzakelijke gaten op te vullen.”

Bertus Bouwman is chef redactie van Duitslandnieuws.nl, de site met dagelijkse duiding van Duits nieuws voor Nederland.

Lees ook op Duitslandnieuws:

Vruchtbaarste stukje van Duitsland ligt net over de grens bij Emmen

Veel Duitse steden zijn eigenlijk bankroet, vooral in Noordrijn-Westfalen

Aldi en Lidl veroveren buitenlandse markten met slimme strategie

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl