Zoals Amsterdam grappen maakte over de Noord-Zuidlijn, zo is in Berlijn het nieuw te bouwen vliegveld Berlin Brandenburg International Airport (BBI) het mikpunt van spot. Al viermaal is de opening van ‘het modernste vliegveld van Europa’ uitgesteld. Er rijdt al wel een trein naar het toekomstige vliegveld, waarvan Hartmut Mehdorn vrijdag de nieuwe baas is.

De krant Der Tagespiegel kwam donderdag met een verhaal dat het falende project goed illustreert. Elke dag rijdt de S-Bahn vier keer langs halte Waßmannsdorf naar eindstation ‘Flughafenbahnhof BER’ en weer terug. Niemand die mee rijdt, want niemand hoeft er naartoe.

Spookritten, noemt de krant het, die frisse wind door de nieuwe tunnels jaagt. Het mocht eens gaan schimmelen. En voor het welzijn van de trein is het ook beter volgens een woordvoerder van de S-Bahn. “Een nieuwe auto die je acht jaar stil laat staan, start daarna ook niet gemakkelijk.”

Berlijn heeft nieuw vliegveld nodig

Dat de S-Bahn voor niets heen en weer rijdt is tot daar aan toe. De geruchten gaan dat een groot deel van het 4,4 miljard euro kostende vliegveld opnieuw gebouwd moet worden. De bouwers hebben het niet zo nauw genomen met de brandveiligheidsvoorschriften. Zo werkt het ventilatiesysteem dat in werking moet treden bij brand niet. Technici zoeken nog steeds naar de oorzaak.

De twee vliegvelden van Berlijn die wel operationeel zijn, wachten met smart op de opening van wat volgens de bouwers het modernste vliegveld van Europa moet worden. Schönefeld en Tegel hebben een te beperkte capaciteit om de grote stroom passagiers aan te kunnen. Het derde vliegveld dat midden in de stad ligt, Tempelhof, werd in 2008 gesloten.

Voor alle drie de vliegvelden geldt dat ze sterk verouderd zijn en niet berekend op het aantal passagiers. Een groot modern vliegveld zou dus een uitkomst zijn. Door de overcapaciteit zou het in de lucht boven Schönefeld en Tegel al een paar keer bijna zijn misgegaan.

Geen privaat project

De plannen voor een groot nieuw vliegveld stammen uit 1991, nog geen twee jaar nadat de muur viel. Vanaf 1996 lag de locatie vast, net ten zuiden van het huidige vliegveld Schönefeld, eveneens ten zuiden van Berlijn. Het idee was om het vliegveld te laten ontwikkelen door een private investeerder, die het dan voor de komende vijftig jaar mocht exploiteren.

Twee partijen, Hochtief en IVG sleepten de order binnen en hoopten in 2007 het vliegveld te kunnen openen. Maar de landelijke politiek schrapte de privatisering in 2000. Dat betekende meteen een forse tegenvaller. De overheid moest Hochtief/IVG 50 miljoen euro betalen ter compensatie van de planningskosten.

Dubbel zo duur

De nieuwe combinatie die het vliegveld moest ontwikkelen was de BBF Holding. Dit bedrijf is voor 37 procent in handen van Berlijn en de deelstaat Brandenburg. De staat Duitsland is voor 26 procent eigenaar. Het budget voor het hele vliegveld kwam op 2,8 miljard euro te liggen.

Al snel bleek dat de planners de kosten veel te optimistisch hadden ingeschat. Zo lagen kosten voor het verplaatsen van twee complete dorpen veel hoger dan begroot.

Eind 2012 schatten de projectontwikkelaars de totale kosten voor het vliegveld op 4,3 miljard. Bijna het dubbele van de originele begroting.

Wat ook veel geld kost, is het feit dat de opening al vier keer moest worden uitgesteld. Daardoor moeten ondernemers die er hun winkel of restaurant wilden beginnen, worden gecompenseerd.

Start bouw na vijftien jaar

Na vijftien jaar van plannen werd in 2006 uiteindelijk begonnen met de bouw. In 2010 was de terminal af en in 2011 lag de treinverbinding er. Tijd om alles te testen.

Op 24 november 2011 deden 12.000 vrijwilligers mee aan een grote test om een operationele dag op het vliegveld te simuleren. Duidelijk werd dat het brandveiligheidssysteem niet werkte, waardoor alles moest worden uitgesteld. De originele openingsdatum van 30 oktober 2011 was toen toch al niet gehaald.

Op 3 juni 2012 moest het vliegveld toch echt open gaan. Een enorme operatie werd opgezet om tegelijkertijd Tegel en Schöneveld te sluiten en in 24 uur al het materiaal naar de nieuw plek te verhuizen. Daarvoor zouden drie belangrijke snelwegen worden afgezet. Winkels en restaurants maakten zich op voor een grootse opening. Slechts een kleine maand voor de grande finale werd bekend dat 3 juni niet werd gehaald. Ook 27 oktober 2013 zal niet gehaald worden. De verantwoordelijken voor het project zijn al afgetreden. Er geen nieuwe openingsdatum genoemd.

Vrijdag werd bekend dat Hartmut Mehdorn de nieuwe baas van het Berlijnse vliegveld wordt. Hiervoor was hij tien jaar de topman van de Duitse spoorwegen en daarna meer dan een jaar van de noodlijdende vliegtuigmaatschappij Air Berlin. Hij gaat tussen 500.000 en 1 miljoen euro per jaar verdienen. Op de Duitse sociale media wordt cynisch op zijn aanstelling gereageerd.

Grappen

Berlijn lacht als een boer met kiespijn om het foutenfestijn. In de kneipes en cafés rollen de grappen over de bar en in de kranten staan de cartoons. Bekijk een paar voorbeelden hier, hier, hier, hier en hier.

Slimme jongens hebben een hamburgertent geopend met de naam Berlin Burger International (BBI) in de wijk Neukölln. De wachtruimte is in het burgerrestaurant is klein, waardoor er al snel een lange file ontstaat. Blijkbaar zijn de enorme hamburgers erg gewild. Maar niemand die klaagt over de wachttijd van soms langer dan twintig minuten, want met zo'n naam kan je toch niet anders verwachten.

Bertus Bouwman is freelance journalist en schrijft vanuit Berlijn over Centraal- en Oost-Europa. Dit artikel verscheen eerder op zijn persoonlijke weblog.