ANALYSE – Bedrijven worden steeds meer gedwongen om bij hun internationale strategie rekening te houden met geopolitieke ontwikkelingen. Die brengen namelijk steeds grotere financiële risico’s mee.

Uit een peiling door verzekeraar WTW bleek dat over het afgelopen jaar meer dan 90 procent van de ondervraagde bedrijven financiële verliezen had geleden door geopolitieke risico’s; het jaar daarvoor was dat 35 procent. De Oekraïne-oorlog mag de veroorzaakte verliezen voor een groot deel verklaren, de geopolitieke risico’s zijn breder en reiken verder dan dat.

Vele artikelen en boeken zijn al geschreven over de vraag we van een unipolaire wereld zijn beland in bipolaire of multipolaire internationale verhoudingen. Die vraag is niet alleen in geopolitieke zin van belang. Er zijn ook grote gevolgen voor economische toevoerketens, uiteenlopend van grondstoffen tot de fabricage van computerchips, zoals recent weer blijkt uit de perikelen rond de Veldhovense chipmachinefabrikant ASML.

Sommige analisten menen dat we nog steeds in een unipolaire situatie zitten, omdat de VS nog altijd politiek, militair, technologisch en economisch (ver) voorlopen op de rest van de wereld, en omdat anderen ook in een alliantie niet voldoende tegenwicht kunnen bieden.

Multipolariteit was de norm voor 1945. Er was sprake van constant verschuivende allianties tussen grootmachten die ongeveer even sterk waren. Die multipolaire wereld was verre van een vredig. Vanaf 1500 tot 1945 brak gemiddeld meer dan eens per decennium oorlog uit tussen grootmachten.

Bipolaire of unipolaire wereldverhoudingen vormen ook geen garantie voor vreedzame tijden. De Koude Oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie bestond uit bloedige inmenging en instigatie van conflicten over de hele wereld door de twee supermachten. Tijdens de unipolaire periode waarin de VS domineerde, zagen we vanaf de jaren ’90 oorlogen in onder meer Afghanistan, Irak en het voormalige Joegoslavië.    

Opkomende landen wedden op meerdere paarden: VS, China én Rusland

In een wereld waarin de VS nog altijd de sterkste is, China zich ontpopt als grote uitdager van de Amerikaanse dominantie en Rusland weigert te accepteren dat het geen imperium meer is, zien veel opkomende landen de toekomstige machtsverhoudingen als uiterst onzeker. Daarbij willen ze voorkomen dat ze verplichtingen en banden aangaan waar ze moeilijk onderuit kunnen.

Daarom voeren veel emerging markets, waaronder Brazilië en Zuid-Afrika, een hedging-strategie. De deuren naar Washington, Beijing en zelfs Moskou worden open gehouden, zonder duidelijke keuze voor één van de drie.

Gelet op de Russische militaire slagkracht, energiebronnen en geografische omvang is het voor veel landen bijvoorbeeld nog veel te vroeg om Moskou af te schrijven. Bovendien vrezen ze dat een volledige Russische nederlaag in Oekraïne een machtsvacuüm creëert dat voor enorme instabiliteit zorgt.

Belegger kan niet meer om geopolitiek heen

Trekken we geopolitieke hedging door van staten naar bedrijven, dan is een beweging te zien waarbij er meer nadruk ligt op diversificatie van productie- en aanvoerlijnen in plaats van uitsluitend op efficiëntie. Zo is bijvoorbeeld Apple zich ervan bewust dat de sterke afhankelijkheid van China voor de productie van haar laptops en telefoons een risico is en verplaatst de Amerikaanse techreus productie deels naar India en Vietnam.

Bedrijven eten het liefst van Amerikaanse én Chinese walletjes, maar soms dwingt de politiek ondernemingen partij te kiezen. Dat zien we al met de zwarte lijsten die Washington heeft opgesteld met Chinese bedrijven waarmee geen zaken gedaan mogen worden.

Voor beleggers is kansenspreiding die rekening houdt met geopolitieke factoren een steeds belangrijkere factor aan het worden. Aantrekkelijk zijn aandelen in landen en sectoren die naar verhouding de meeste vrijheid genieten om een weg te bewandelen met beperkte invloed van China en/of Amerika.

Goud is ook aanlokkelijk. Niet alleen vanwege de aanhoudende geopolitieke onzekerheid, maar ook voor het geval de wereld belandt in een stagflatie-scenario met hardnekkig hoge inflatie en relatief lage economische groei.

Tussen alle onzekerheid door lijkt één ding zeker: in het licht van de oorlog in Oekraïne en oplopende spanningen tussen de VS en China kunnen verstrekkende verschuivingen in de mondiale politiek en economie niet uitblijven.

Zoals de Griekse filosoof Heraclitus 2500 jaar geleden schreef: “Oorlog is de vader van allen en koning van allen; sommigen laat hij goden zijn, anderen mensen; sommigen maakt hij tot slaven, anderen vrij.”

Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ECR Research en ICC Consultants.