Overheden lopen veel geld mis door belastingontduiking. Maar het opkrikken van de belastingmoraal is minder ingewikkeld dan op het eerste gezicht lijkt.

Afkeer van belastingen is iets van alle tijden. Vaak gaat deze aversie  gepaard met kritiek op de vermeend spilzuchtige overheid die slordig omgaat met publieke middelen.

Voor zover afkeer van belasting betalen ook leidt tot ontduiking, kan dit de staat een hoop inkomsten schelen. In de Verenigde Staten loopt de overheid naar schatting jaarlijks bijna 400 miljard dollar mis, op basis van een inventarisatie uit 2006.

In Nederland zijn de absolute bedragen minder hoog. Maar de jacht op zwartspaarders heeft de fiscus sinds 2010 al wel zo’n 235 miljoen euro opgeleverd.

Belastingontduiking en moraal

Het opsporen van belastingzondaars kost echter veel tijd en geld. Vraag is dus of er alternatieven zijn voor de overheid om bijvoorbeeld de belastingmoraal te verhogen.

Economen Jan-Emmanuel de Neve en Cait Lamberton deden hier onderzoek naar. Zie hier voor hun verslag op de site Vox.

De onderzoekers gingen na of het helpt als belastingplichtigen het gevoel krijgen dat ze meer te zeggen hebben over de besteding van belastinggeld. En dat bleek inderdaad het geval.

Bij experimenten kwam naar voren dat proefpersonen die 30 procent belasting moesten afdragen bij een bepaald loon, significant eerlijker waren als ze informatie kregen over waar het geld aan besteed zou worden.

In een tweede proef gaven de onderzoekers  sommige deelnemers de mogelijkheid om aan te geven hoe zij het overheidsbudget het liefst zouden verdelen, vóórdat ze een contant bedrag aan belasting in enveloppen mochten stoppen. Ook dit bleek duidelijk gunstig uit te werken op  de belastingmoraal.

Opvallend bij de laatste proef was dat zelfs als deelnemers te horen kregen dat ze geen beslissingsmacht hadden en alleen voorkeuren voor besteding van publiek geld konden aangeven, dit positief uitpakte voor de bereidheid om belasting te betalen.

Wellicht een idee voor de fiscus bij de jaarlijkse aangifte: een rekentool waarmee belastingplichtigen kunnen aangeven wat zij een nuttige besteding vinden van publieke middelen.

Lees ook

7 manieren om hogere vermogensbelasting te vermijden

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl