Je hoopt dat het je niet overkomt. Criminelen die je betaalpas kopiëren als je
geld opneemt, en vervolgens je rekening leegroven. Het achterhalen van
cijfers en trends rond dit fenomeen, skimming geheten, was altijd al lastig.
Maar sinds kort is dat alleen maar moeilijker geworden.

Banken stellen dat betaalpasfraude via skimming in absolute zin niet
veel voorstelt. Maar ze houden exacte gegevens over de omvang van het
fenomeen al jaren geheim. Het informatiemonopolie van banken is inmiddels zo
sterk, dat ook de politie alleen via banken inzicht krijgt in bredere trends
rond skimming.

Banken hebben afgelopen jaar namelijk afspraken gemaakt met de politie over de
aangifteprocedure. Particulieren die slachtoffer menen te zijn van skimming
worden aangemoedigd om niet zelf, maar via de bank aangifte te doen.

Voor de politie scheelt het papierwerk als agenten niet meer individuele
aangiftes over betaalpasfraude hoeven te verwerken. Alleen werkt dat wel in
de hand dat het steeds moeilijker is om inzicht te krijgen in de ernst van
bankpasfraude. "Dat komt de banken goed uit," stelt Frank
Engelsman van rechterchebureau Ultrascan.

Ultrascan doet onderzoek naar Oost-Europese criminele bendes in
Nederland. Op basis daarvan houdt het bedrijf op zijn website een kaart bij
over de kans op skimming in Nederlandse gemeenten. "Wij baseren dat op
eigen onderzoek", geeft Engelsman aan. "Maar inderdaad is het niet
mogelijk landelijke data te verkrijgen buiten de banken om." De vrees
voor reputatieschade maakt banken echter niet happig om openheid van zaken
te geven, meent Engelsman.

De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) geeft een ander argument voor het
feit dat klanten worden aangespoord niet zelf aangifte te doen. "De
reden daarvoor is dat er structuur en duidelijkheid moest komen wie wanneer
aangifte dient te doen. In het geval van skimming is niet de
bankrekeninghouder, maar de bank zelf gedupeerd, omdat banken de
rekeninghouder schadeloos stellen. Daarom moet de bank aangifte doen",
stelt woordvoerder Carol Rock.

In de externe communicatie is dat inmiddels goed zichtbaar. In een
voorlichtingsbrochure van afgelopen augustus gaf de NVB op zijn website aan
dat bij skimming "de kaartuitgevende instantie" zonodig aangifte
doet bij de politie. Even zo liet de politie IJssland in juli bij een
skimminggeval in IJsselmuiden weten: "U hoeft geen aangifte te doen bij
de politie. Van bankpassenfraude doen de banken centraal aangifte."

Het beleid om aangifte door individuele pashouders te ontmoedigen, betekent de
facto dat de politie overzichten van aantallen meldingen alleen via de
banken binnen krijgt.

Dat gaat als volgt. Meldt een klant zich bij zijn bank met de
mededeling dat hij slachtoffer van skimming is, dan geeft de bank die
informatie door aan het bedrijf Equens. Dat is de centrale verwerker van het
betalingsverkeer in Nederland. Equens kijkt vervolgens of informatie die via
verschillende banken binnenkomt naar bijvoorbeeld een-en-dezelfde automaat
leidt. Die informatie wordt vervolgens teruggekoppeld naar individuele
banken.

Ook hebben banken afgesproken dat Equens dossiers samenstelt en namens hen
gezamenlijk aangifte doet bij de politie. "Dat doen we als zich feiten
hebben voorgedaan die kunnen duiden op skimming en als er daadwerkelijk
meldingen binnen komen", laat woordvoerder Marcel Woutersen weten.

De aangifte gebeurt namens de banken, maar ook namens individuele
rekeninghouders die zich hebben gemeld, stelt Woutersen. Equens heeft dus
het totaaloverzicht over aantallen gedupeerden en omvang van de
betaalpasfraude. Maar die informatie is niet publiek. "De betrokken
banken zijn eigenaar van de informatie", geeft de woordvoerder van
Equens aan op de vraag waarom trendcijfers niet worden gepubliceerd.

De politie pakt skimming op regionaal niveau aan en Equens doet aangifte bij
regionale korpsen. In theorie zou de politie informatie die Equens verstrekt
aan diverse regio's kunnen verzamelen om een landelijk beeld te krijgen van
skimming. De praktijk is echter anders. "Wij verzamelen landelijke
gegevens over skimming niet zelf", geeft woordvoerder Michiel van der
Heijden van het Openbaar Ministerie (OM) in Haarlem aan. "En ik heb
niet de indruk dat het bij andere arrondissementen anders is."

Het OM Haarlem baarde afgelopen april opzien in een zaak tegen een
plaatselijke skimbende. De officier van justitie gaf toen aan dat banken in
2007 voor 15 miljoen euro schade hadden geleden door skimmen en in het
eerste kwartaal van dit jaar vier miljoen. Een opgaande lijn, zo leek het.

"Die informatie was van Equens en kwam binnen via het dossier dat de
politie had samengesteld", aldus woordvoerder Van der Heijden van het
OM in Haarlem.

De politie heeft zelf dus geen overzicht. Maar hoe zit het met andere
betrokken organisaties? De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) krijgt
naar eigen zeggen geen cijferinformatie over skimming van Equens. De positie
van De Nederlandsche Bank ligt gecompliceerder. "Wij publiceren geen
gegevens over skimming. We hebben wel regelmatig contact met Equens en we
delen informatie", is alles wat de DNB-woordvoerder kwijt wil.

Skimming een probleem? Alle wegen leiden naar...

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl