Wat gebeurt er met je geld als de bank omvalt?

De val van Silicon Valley Bank in de Verenigde Staten en de redding Credit Suisse in Europa roepen herinneringen op aan de financiële crisis van 2008, toen na de val van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers over de hele wereld banken gered moesten worden.

Hoewel van een dergelijk domino-effect momenteel geen sprake is, zijn beurzen wel onrustig. Intussen benadrukken Europese toezichthouders dat banken in de Europese Unie veel sterkere financiële buffers hebben vergeleken met de financiële crisis van 2008 en 2009.

Toch rijst bij spaarders wellicht de vraag: wat gebeurt er met mijn (spaar)geld als een bank failliet gaat?

Je geld wordt deels beschermd door het depositogarantiestelsel. Landen houden er hun eigen nationale depositogarantiestelsel op na, dat per land anders georganiseerd is. Maar binnen de Europese Unie geldt dat de stelsels meer en meer op elkaar worden afgestemd. Dit proces werd na de financiële crisis van 2008 in gang gezet.

Voor die tijd had het gros van de bevolking waarschijnlijk nog nooit van een depositogarantiestelsel gehoord. Het Nederlandse depositogarantiestelsel garandeerde vóór 2008 tegoeden tot 40.000 euro, waarbij een eigen risico van 10 procent gold voor tegoeden tussen de 20.000 en 40.000 euro. Spaarde je bij een buitenlandse bank, dan werd mogelijk een lager of hoger bedrag gegarandeerd.

Depositogarantie ging van €40.000 naar €100.000

Maar daar dachten bijvoorbeeld de 108.000 spaarders niet aan die hun geld tegen een aantrekkelijke rente bij Icesave hadden gestald, de internetbank van het IJslandse Landsbanki die nog maar net in Nederland actief was.

Zij hadden na de val van Icesave recht op maximaal 20.887 euro, die IJsland overigens niet kon uitkeren. De Nederlandse overheid schoot aanvankelijk dit bedrag voor in een poging de crisis te beteugelen en het vertrouwen in het Nederlandse systeem in stand te houden.

De uitkering aan Icesave-gedupeerden, waaronder gemeenten en provincies, werd in 2009 gelijkgetrokken met de Nederlandse depositogarantie, die naar aanleiding van de crisis werd opgehoogd van 40.000 euro naar een ton. En dat geldt sinds 2010 voor alle nationale depositogarantiestelsels binnen de Europese Unie: tegoeden tot 100.000 euro per persoon, per bank zijn onder voorwaarden gewaarborgd.

Maar slechts iets meer dan de helft van de Nederlanders weet dat er zoiets als een depositogarantiestelsel bestaat, blijkt uit onderzoek van toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB). En dat terwijl het bedrag dat hiermee wordt beschermd alleen maar is gestegen, van 360 miljard euro in 2008 tot 560 miljard euro in 2021.

Dit zijn de belangrijkste kenmerken van het depositogarantiestelsel voor spaarders

Het is belangrijk om te weten dat depositogarantiestelsel bestaat en waar je op moet letten als je je geld wil beschermen. Business Insider zet hier de belangrijkste punten op een rij.

1. Hoe hoog is de maximale vergoeding?

Zoals gezegd geldt het depositogarantiestelsel in principe voor tegoeden van 1 cent tot 100.000 euro op rekeningen van Nederlandse banken, wat betekent dat je dit geld terugkrijgt als de bank failliet gaat. Het bedrag van 100.000 euro geldt per persoon en per bank en omvat ook de opgebouwde rente tot aan het faillissement van de bank. Er geldt geen eigen risico.

Let op: twee verschillende banken kunnen onderdeel zijn van dezelfde onderneming en dus ook onder dezelfde bankvergunning vallen. ASN Bank en SNS Bank vallen bijvoorbeeld onder de bankvergunning van de Volksbank. Heb je bijvoorbeeld meer dan een ton gestald bij verschillende banken die onder dezelfde bankvergunning vallen, dan worden die tegoeden eerst bij elkaar opgeteld waarna maximaal 100.000 euro wordt vergoed.

Wil je meer dan een ton beschermen, dan moet je je geld dus spreiden onder verschillende banken met een eigen naam én bankvergunning. In dit register vind je welke banken een bankvergunning hebben en welke eventuele andere handelsnamen onder die vergunning vallen.

Verder geldt er een uitzondering voor tijdelijk hoog spaartegoed, bijvoorbeeld omdat je net een huis hebt verkocht. De zogenoemde ‘temporary high balances’ worden drie maanden lang tot 500.000 euro gegarandeerd.

2. Wat gebeurt er met de rest van mijn geld als ik meer dan 100.000 euro heb gestald?

Is je tegoed bij een bank hoger dan 100.000 euro, dan moet bij de afwikkeling van het faillissement blijken of je het resterende bedrag terugkrijgt. Andere schuldeisers gaan voor, zoals bijvoorbeeld de medewerkers van de bank die nog salaris uitbetaald moeten krijgen.

3. Hoe zit dat met en/of-rekeningen en de spaarrekening voor mijn kind?

Gaat het om een en/of-rekening of en/en-rekening, dan krijgen de verschillende rekeninghouders een gelijk deel vergoed, tenzij anders is afgesproken. En het garantiestelsel geldt per persoon. Stel dat je met je partner een en/of-rekening hebt waar 200.000 euro op staat, dan jullie elk recht op 100.000 euro.

Ook een minderjarig kind met bijvoorbeeld een spaarrekening heeft recht op een vergoeding uit het depositogarantiestelsel tot 100.000 euro. Maar let op: als je als ouder mede-rekeninghouder bent, dan wordt ervan uitgegaan dat de helft van het saldo van de ouders is.

Stel dat je twee rekeningen bij een bank hebt lopen, voor jezelf en voor je kind waarvan je mede-rekeninghouder bent, waarbij op elke rekening 100.000 euro staat. Dan geldt voor het depositogarantstelsel dat jouw saldo bij die bank 150.000 euro is en dat van je kind 50.000 euro. Je krijgt dus 150.000 euro vergoed: 100.000 euro op jouw rekening en 50.000 euro op die van je kind).

Was je geen mede-rekeninghouder dan zou de vergoeding 200.000 euro bedragen. Wellicht is dat een reden om geen mede-rekeninghouder te worden maar alleen als gemachtigde op te treden.

4. Geldt de garantie voor al mijn rekeningen bij de bank?

De garantie geldt voor betaalrekeningen, spaarrekeningen en termijndeposito’s, waarbij je geld voor een afgesproken periode vaststaat bij de bank tegen een vaste rente.

Achtergestelde deposito’s die hetzelfde werken als termijndeposito’s maar vaak een hogere rente hebben, vallen doorgaans niet onder het depositogarantiestelsel. Gaat de bank failliet dan moet je aansluiten in de rij van schuldeisers. Lees dus goed de productinformatie als je een deposito afsluit. Banken zijn het verplicht te melden als een deposito niet onder het garantiestelsel valt.

Aandelen en obligaties worden ook niet gedekt door het depositogarantiestelsel. Deze vallen onder het beleggingscompensatiestelsel. Bij een faillissement geldt een vergoeding van maximaal 20.000 euro per persoon en 40.000 euro als het om een en/of-rekening gaat. Het gaat hier dus niet om een compensatie bij koersverlies.

5. Wie keert de vergoedingen uit? En wanneer?

Uitvoerder van het depositogarantiestelsel is DNB die de vergoedingen uitkeert aan rekeninghouders. Dit moet sinds 2019 binnen zeven werkdagen gebeuren. DNB heeft de stappen tot terugbetaling in grote lijnen uiteengezet:

• Bij een faillissement van een bank publiceert DNB nieuws over depositogarantie in de landelijke dagbladen en op haar website.
• Vervolgens krijgen rekeninghouders een brief van DNB met daarin de exacte stappen die genomen moeten worden voor het ontvangen van de vergoeding.
• Hiervoor is een rekening nodig bij een andere bank. Heb je die niet, dan moet je die eerst openen.
• DNB streeft ernaar om binnen zeven dagen een website te openen waarop rekeninghouders kunnen inloggen met hun DigiD. Hier vind je een overzicht van je tegoeden bij de failliete bank, zowel spaar- als betaalrekeningen.
  Het totale bedrag kun je in één keer laten uitkeren. De uitbetaling start nadat je het andere of nieuwe rekeningnummer hebt ingevuld en hebt ondertekend met DigiD. Binnen enkele werkdagen staat het geld op je rekening.  

6. Wie betaalt de vergoedingen?

DNB voert de uitkering van vergoedingen uit, maar de deelnemende banken betalen uiteindelijk. Hiervoor storten ze per jaar ongeveer 450 miljoen euro in een fonds, volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Volgend jaar moet het fonds volledig gevuld zijn met naar verwachting 3,5 tot 4 miljard euro.

7. Is mijn geld gegarandeerd bij een buitenlandse bank?

Mogelijk wil je bij een buitenlandse bank sparen, bijvoorbeeld vanwege een aantrekkelijke rente. Er zijn buitenlandse banken die in Nederland actief zijn met een Nederlandse bankvergunning. Zij vallen onder het Nederlandse depositogarantiestelsel zoals hierboven beschreven.

Er zijn ook banken actief die onder een buitenlandse bankvergunning vallen en dus ook onder een ander nationaal garantiestelsel. Binnen EU geldt dat 100.000 euro gegarandeerd is, maar hoe landen dit organiseren kan verschillen.

Spaar je buiten de EU dan kan het gegarandeerde bedrag hoger of lager zijn, al houden de veel landen 100.000 euro aan. In het Britse stelsel wordt bijvoorbeeld 85.000 pond gegarandeerd, wat met omgerekend zo'n 96.000 euro wel in de buurt komt van de Nederlandse garantie.

Spaar je buiten de EU of in een land EU-land waar niet met de euro wordt betaald, dan moet je er rekening mee houden dat de garantie wordt uitbetaald in de nationale valuta, wat gepaard gaat met een koersrisico.

Lees ook: Je geld van de bank halen bij een negatieve spaarrente? Dit moet je weten over kluizen, het risico van diefstal en cash verzekeren