Minister Ank Bijleveld van Defensie heeft dinsdag een flinke kras opgelopen tijdens een “heel heftig debat” over het onjuist informeren van de Kamer over burgerdoden in Irak. Bijna de hele oppositie steunde een motie van wantrouwen van GroenLinks.
“We kunnen als Kamer niet accepteren dat we door het kabinet ontijdig, onvolledig en onjuist zijn geïnformeerd”, zei Isabelle Diks van GroenLinks.
Volgens PvdA’er John Kersten is de Kamer “ondanks herhaaldelijke vragen, verkeerd geïnformeerd. Dat kan niet.”
“Er zijn hier harde dingen gezegd”, zei de bewindsvrouw die het “betreurde” dat een flink deel van de Kamer het vertrouwen in haar opzegde. “Jammer dat ik de Kamer niet heb kunnen overtuigen.” Ze bood de Kamer eerder op de avond al “oprechte excuses” aan.
Ook Rutte was mogelijk op de hoogte
Het debat, dat ruim zeven uur duurde, ging over een aanval van Nederlandse F-16’s op Hawija in Irak in juni 2015. Daarbij vielen zeventig doden, onder wie burgers. Toenmalig defensieminister Jeanine Hennis was hiervan op de hoogte, maar zei tegen de Kamer dat er geen burgerslachtoffers waren door Nederlandse luchtaanvallen.
Niet alleen Bijlevelds voorganger, maar ook premier Mark Rutte en drie andere ministers waren waarschijnlijk indertijd al op de hoogte van de burgerslachtoffers, vertelde Bijleveld de Kamer. Die wil dat nu zeker weten. Bijleveld gaat daarom uitzoeken wie precies op de hoogte waren en waarvan.
De Kamer is "een leugen voorgeschoteld", aldus Diks van GroenLinks. Bijleveld sprak dat met klem tegen. Ze houdt het erop dat de volksvertegenwoordigers "verkeerd zijn geïnformeerd".
De Kamer is verbaasd dat het pas vorige week duidelijk is geworden dat de Kamer verkeerd is geïnformeerd. Daar had Bijleveld ook geen antwoord op. "Ik kan het niet mooier maken dan het is", zei ze na afloop. Ze vindt het "heel vervelend". Een reden kan volgens haar zijn dat het onderzoek op iets anders was gericht, namelijk burgerslachtoffers.
Joël Voordewind (ChristenUnie) wil weten hoe het mogelijk is dat meerdere ministers en hun ambtenaren de Kamer destijds onjuist hebben ingelicht. Hij noemt het "cruciaal" dat dat wordt opgehelderd. Want "wie zegt ons anders dat het niet vaker is voorgekomen en niet weer gebeurt?"
Het wekte ook veel wrevel bij Salima Belhaj (coalitiepartner D66). "Waarom heeft de minister dit niet eerder rechtgezet", vroeg ze. Bijleveld wekt "een beetje de suggestie" nu daartoe te zijn overgegaan na berichtgeving in de media. NRC en NOS meldden vorige maand dat er zeker 70 doden waren gevallen in Hawija.
Meer transparantie over burgerslachtoffers
De Kamer dringt al lang aan op meer transparantie over burgerslachtoffers bij missies. Bijleveld zegt dat ook na te streven. Maar zolang een missie duurt, kan daarover volgens haar geen informatie naar buiten worden gebracht uit veiligheidsoverwegingen.
De missie van de F-16's in het kader van de strijd tegen IS eindigde eind 2018. De Kamer vindt het feit dat pas elf maanden daarna enige openheid komt wel erg lang duren. "Ik had misschien wel sneller gewild, maar dat kon niet", zei de minister.