Doemdenkende economen weten het bijna zeker: de wereldeconomie gaat vanaf
januari, februari een tweede dip beleven. De overheidssteun was allemaal
voor niets, het gevreesde ‘W’-scenario wordt bewaarheid.

Het afgelopen jaar stortten overheden in de hele wereld biljoenen euro’s in de
economie. Waar bedrijven en consumenten het lieten afweten, temeer omdat
banken hun geleende geld terughaalden, namen overheden de rol van big
spender over.

Leeg
Maar nu hangen de overheden in de touwen. De bodem van de geldput is bereikt.
In peilingen bevindt het vertrouwen in de regerende politieke partijen in
veel landen zich op een dieptepunt, en in sommige landen kregen de
uitgevende politici keihard het lid op de neus bij verkiezingen.

Burgers beginnen zich zorgen te maken over de lege schatkisten en overheden
worden terughoudend met geld uitgeven. De consument moet nu het stokje
overnemen, vinden ze. En dat is normaliter ook de logische gang van zaken.
Maar dat stokje overnemen, dat doet die consument nog niet.

Vertrouwen
De komende week staan in veel landen weer consumentenvertrouwen-cijfers op de
agenda. Onveranderlijk zullen die laten zien dat de daling van dat
vertrouwen gestuit is, maar dat diezelfde consument niet massaal de
portemonnee trekt.

Laat je niets wijs maken door de cijfers over december: die zijn altijd
vertekend door de feestdagen. Komen er toch halleluja-verhalen in de media
over de hoge verkopen van consumentengoederen, vergelijk die dan vooral met
die uit december 2007, 2006 en 2005.

Zorgen over consumentenuitgaven
Op vrijdag 27 november uitten Shell-topman Peter Voser, Philips-baas Gerard
Kleisterlee en AkzoNobel-bestuursvoorzitter Hans Wijers dezelfde zorgen over
de uitblijvende consumentenuitgaven. De topmannen vragen zich af wie straks
hun producten gaat kopen als de overheidsuitgaven opeens afnemen.

Het 'gezelschapsspel' onder topmannen, economen en statistici van de afgelopen
maanden was of de voorzichtig hogere economische groei in de wereld een
teken van vertrouwen van investeerders (lees: bedrijven) was, of puur en
alleen het zuinigjes aanvullen van lege voorraden.

Wat als het inderdaad zo is dat de consument het erbij laat zitten, na het
vierde kwartaal?

Nieuwe investeringsronde?
In de VS zijn er economen die vinden dat de overheid dan maar weer zijn
verantwoordelijkheid moet nemen en een tweede investeringsronde moet houden.
De discussie over een zogenaamde 'second stimulus' was tot voor kort een
academische, maar inmiddels heeft de discussie ook de beleidsmakers in het
Congres bereikt. Tot nu toe staat het stoplicht voor een tweede
investeringsronde in het Congres op rood vanwege de enorme Amerikaanse
staatsschuld.

Ook in Europa zijn politici terughoudend. Regeringen laten de spuigaten dit
begrotingsjaar nog openstaan; nergens wordt bezuinigd. Maar toezichthouders
en belangrijke actoren als de Europese Centrale Bank sporen politici aan om
volgend jaar de duimschroeven aan te gaan draaien. Dit vanwege de oplopende
staatsschuld in de meeste landen. Nederland is daarbij weer één van de
braafste jongetjes van de klas.

Maar het kan gewoon niet langer zo doorgaan. Uiteindelijk zal overal gesneden
moeten worden om te voorkomen dat de staatsschuld te veel oploopt. Bovendien
is het de vraag of al die geldsmijterij echt geholpen heeft, of alleen maar
een doekje voor het bloeden was.

Lege huls
Want als het zo is dat hele procenten van de Europese economie jaren lang
bestond uit banen, producten, diensten en uiteindelijk salarissen die dreven
op, en betaald werden met geleend geld, dan is er een probleem. Want dat
geld werd jarenlang wel heel makkelijk uitgeleend. Het leidde uiteindelijk
mede tot de kredietcrisis en omvallende bedrijven, zoals het ooit
onaantastbaar geachte General Motors in de VS. Banken denken nu wel twee
keer na voordat ze geld uitlenen.

Tegelijkertijd is dat deel van het probleem, vinden critici: banken die opeens
wel héél kritisch kijken naar kredietaanvragen.

Je weet als bankier waarschijnlijk ook niet meer waar je aan toe bent. Eerst
moedigde men je aan om de toegang tot krediet makkelijker te maken, toen
ontstond daardoor een crisis, toen moest je kappen met goedkoop geld
uitdelen, en nu moet je opeens de spuigaten weer open zetten.

"Dat gaan we dus niet doen", zeggen banken terecht. Want geld
smijten in een bodemloze put heeft zeer weinig zin. Als iets dat bewijst,
dan wel de reële angst voor de dubbele dip.

Effectiever a.u.b.
Als overheden zich laten verleiden tot een tweede stimuleringsronde, laat die
dan alsjeblieft gericht zijn op het opzetten van nieuwe industrieën en
nieuwe productsectoren, het versterken van de concurrentiepositie ten
opzichte van Azië en de VS, en het overnemen van bedrijven in de wereld
waaraan Europese bedrijven later flink gaan verdienen.

Betrek de banken met hun goed aangevulde kapitaalreserves erbij. Die hebben
het afgelopen half jaar bij de ECB miljarden kunnen lenen tegen 1 procent
rente en zitten nu op dat geld. Stel je als overheid deels, maar niet geheel
garant voor de kredietinvesteringen die de banken nu nog niet doen, en wees
kritisch op de initiatieven waar je geld in steekt. Het voordeel: de bank
voelt zich veilig om te investeren, maar houdt ook een belang in die
investering en vaart dus niet blind op de overheidsgarantie.

Betrek daar bijvoorbeeld het Innovatieplatform bij. Dan doet dat ook iets
concreets en die arme Jan Peter Balkenende kan er dan als voorzitter goede
sier mee maken.

Maar. Als er dan geïnvesteerd wordt in innovatieve bedrijven en duurzaamheid,
dan wel zo dat ook lager opgeleiden er lol van hebben. Want deze mensen aan
een baan helpen zal nog de grootste uitdaging blijken te zijn.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl