Ken je ze: die brainstorms met je collega’s in een bosrijke omgeving of langs
een Noordzeekust? Gezellige sessies, waarin we creatieve ideeën enthousiast
op geeltjes en flipovervellen krasten.
Terug op kantoor gingen we meestal over tot de orde van de dag. De oogst van
de brainstorm was misschien een sterker groepsgevoel, plus enkele sterke
verhalen over de uitspattingen in de bar.
Donderdag 1 april presenteren twintig ambtelijke werkgroepen de resultaten van
hun brainstorms: hoe kun je 20 procent bezuinigen op de overheidsuitgaven
voor bijvoorbeeld werkloosheid, wonen of langdurige zorg? ‘Brede
heroverwegingen’ heten ze in Haags jargon. De kans is levensgroot dat hun
rapporten hetzelfde lot is beschoren als die van zovele brainstorms: een
hangmapje.
Zuinige taak
Daar zijn minimaal twee redenen voor. De eerste is dat de werkgroepen geen
drastische voorstellen hoeven te doen. Ze moeten een voorstel doen dat 20
procent bezuinigt en mógen met nog ingrijpender plannen komen.
Als iedereen 20 procent minder uitgeeft, komen we aan de benodigde 35 miljard
aan bezuinigigen, berekende het kabinet. Die 35 miljard is inmiddels
bijgesteld naar 29 miljard euro. Dus waarom zou je als werkgroep méér
voorstellen dan die 20 procent?
Zo maken de kosten van de hypotheekrenteaftrek 90 procent uit van de scope van
het werkgroep 'Wonen'. Durft dat clubje voor te stellen om bijna 60 procent
te besparen? Dat kan door de hypotheekrenteaftrek én de scheefgroei op de
huurmarkt aan te pakken, meldden
we al eens in een slideshow.
De werkgroepen staan onder leiding van een voorzitter die niet afkomstig is
van het departement waarop het thema betrekking heeft. Dat moet leiden tot
'creatieve en kritische' ideeën. André de Jong bijvoorbeeld, een voormalige
directeur-generaal van de rijksbegroting, maar nu schoolbestuurder, leidt
die Wonen-werkgroep. Durft hij door te pakken?
Belang bij kaasschaaf
De andere leden van de werkgroepen zijn gewoon ambtenaren van betrokken
ministeries die meer belang hebben bij de kaasschaafmethode dan bij een
drastische ingreep.
Toch zou dat veel verstandiger zijn: maak duidelijke keuzes.
Val kabinet
Een tweede reden om niet meer dan een marginale rol van die werkgroepen te
verwachten, is de val van het kabinet. De demissionaire bewindslieden hebben
de ambtenaren gevraagd versneld hun rapporten op te leveren. Maar ze komen
te laat om een rol te spelen in de partijprogramma's.
SP en Groen
Links kwamen afgelopen week al met hun ideeën; het CDA presenteert
maandag zijn eigen voorstellen voor de overheidsfinanciën; de andere grote
partijen volgen kort daarna.
Donderdag zullen alle partijen waarschijnlijk beleefd de ambtenaren roemen om
hun creativiteit. Misschien ook doen ze aan cherrypicking en omarmen ze wat
aardige bezuinigingsideeën voor een paar honderd miljoen hier, en een
miljardje daar.
Kans op historische ingrepen
Historische ingrepen zijn nu minder waarschijnlijk. Dus zelfs als de
ambtenaren 'out of the box' met rigoureuze ideeën komen donderdag, maken ze
nauwelijks kans. Wat waarschijnlijker is, is dat de grote partijen die
lonken naar het regeringspluche ofwel niet het achterste van hun tong laten
zien, ofwel kiezen voor het uitsmeren van bezuinigingen over meerdere
kabinetten en thema's.
Met diep snijden in zorg, onderwijs, uitkeringen en wonen - de grootste
slokops van de overheidsbegroting - maak je je niet populair in het
stemhokje.
De kans om écht te kiezen, heeft het kabinet Balkenende IV laten lopen. Visie
had moeten leiden tot duidelijke keuzes en daadkracht. In plaats daarvan
koos men voor het uitbesteden van een kaasschaaf aan ambtenaren.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl