Er is in volle hevigheid een ruzie losgebarsten tussen de Braziliaanse regering en de G7-landen over de bosbranden in de Amazone. Meer in het bijzonder tussen president Bolsonaro van Brazilië en president Macron van Frankrijk, nadat de laatste een noodkreet de wereld instuurde over de branden via zijn Twitter-account.
Bolsonaro reageerde gepikeerd op de tweet van Macron en speelde de koloniale kaart: Macron zou last hebben van ongepaste neokoloniale neigingen en alleen op politiek gewin uit zijn. Ook Noorwegen en Duitsland kregen een veeg uit de pan, nadat zij hun jaarlijkse regenwoudcontributies van 35 miljoen euro niet meer wensten te betalen.
Bolsonaro suggereerde eerder dat NGO’s achter de branden zouden zitten, zonder daar bewijs voor te leveren. Ondertussen probeert de Braziliaanse regering de reputatieschade voor het land te beperken.
6 vragen over de penibele situatie van het Amazonewoud en hoe het verder moet.
Wat is er aan de hand?
Er woeden talloze branden in het Amazonewoud: grote en kleine. Ze worden voor het merendeel illegaal aangestoken door boeren die land willen vrijmaken. Hoewel Brazilië het meest in de belangstelling staat – zestig procent van het woud ligt in dat land – woeden de branden ook in andere landen, met name in Bolivia. Zie live beeld van de branden op de website van Global Forest Watch.
Bosbranden in de Amazone zijn geen nieuw fenomeen, maar de huidige omvang is ongekend. Het Braziliaanse Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE) stelde dit jaar 75.336 branden vast, het hoogste aantal sinds de metingen in 2013 begonnen en 84 procent hoger dan vorig jaar.
Drijvende krachten achter de ontbossing zijn de mijnbouw en de landbouw. Met een opkomende middenklasse in China stijgt de vraag naar vlees en landbouwgrootmacht Brazilië voorziet in een deel van de behoefte. Maar het Amazonewoud is ook rijk aan grondstoffen, bijvoorbeeld uranium, nikkel en bauxiet. En aan tropisch hardhout natuurlijk.
Waarom brandt het Amazonewoud?
Wie de foto's ziet, krijgt de indruk dat het hele Amazonewoud brandt, maar dat is natuurlijk ook weer niet waar. Hoe verder je inzoomt op de kaarten van Global Forest Watch, des te duidelijker dit wordt.
Niettemin is de omvang van de branden alarmerend. Bovendien is het een continu proces. Maar waarom worden de branden aangestoken?
Verbranden is de meest gebruikte methode om regenwoud in landbouwgrond om te zetten of vruchtbaarder te maken. Eerst wordt er gekapt en vervolgens wordt het gebied in brand gestoken (de slash and burn-methode). Dit kan primair bos (ongerepte oerbossen) of secundair bos zijn.
Vuur wordt ook wereldwijd gebruikt om uitgeputte landbouwgrond weer een 'oppepper' te geven. Meer over het gebruik van vuur bij ontbossing is te vinden in deze studie van het Braziliaanse Instituut voor Ruimteonderzoek INPE.
Wat is de rol van de Braziliaanse regering tot nu toe?
Hoewel de vuren illegaal zijn, beschuldigen critici de regering-Bolsonaro ervan de branden op zijn minst aan te moedigen, door voorheen beschermde reservaten open te stellen voor ondernemende gelukszoekers en tegelijk natuurtoezichtdiensten af te knijpen.
Zakenkrant The Financial Times publiceerde begin vorig jaar een verhaal dat de gespannen verhouding tussen natuurtoezichthouders en boeren, mijnbouwers, goudzoekers en andere ondernemers laat zien. Het zou een "oorlogstoestand" zijn.
Hoewel het tempo van ontbossing nog ver onder het piekjaar 2004 ligt, is deze wel weer stijgende. Tussen januari en juli dit jaar ging 4.696 vierkante kilometer verloren, tegen 2.810 vierkante kilometer vorig jaar.
De directeur van het INPE Ricardo Galvão werd begin augustus door president Bolsonaro ontslagen, na een confrontatie met de president over de bosbranden. Bolsonaro deed de harde, objectieve data van het INPE af als 'leugens', bedoeld om Brazilië in diskrediet te brengen. Kortom, velen beschouwen de regering-Bolsonaro als mede- tot geheel verantwoordelijk voor de bosbrandepidemie.
Wat gaat de Braziliaanse regering doen?
Ondanks alle ontkenning, harde uithalen naar Europese handelspartners en het ontslag van Galvão, is de Braziliaanse regering inmiddels toch bezorgd over de branden. En dan vooral over mogelijke 'milieusancties' voor Braziliaanse producten.
Na een spoedvergadering met acht ministers op donderdagavond 22 augustus, riep Bolsonaro zijn regering op "alle noodzakelijke maatregelen te nemen om de branden in het Amazonegebied te bestrijden voor het behoud en de verdediging van het Amazone-regenwoud, een nationaal erfgoed".
Er zouden plannen zijn om het leger in te zetten bij de bestrijding. Bolsonaro nodigde buitenlandse leiders uit tot een "dialoog op basis van wederzijds respect". Vandaag presenteert de regering de maatregelen.
Volgens de Braziliaanse minister van milieu Ricardo Salles zou het helpen om het Amazonewoud te 'monetariseren' - een economenwoord voor 'exploiteren'. Hij heeft hiertoe een voorstel gedaan, zei hij in de Financial Times. De wetgeving legt te strenge beperkingen op, vindt Salles, waardoor mensen gedwongen zijn om naar illegale middelen te grijpen.
"We moeten erkennen dat er mensen leven in het Amazonewoud en een antwoord vinden op hun behoeften. Simpelweg zeggen dat ze niets mogen, is niet redelijk. Het is zelfs onhaalbaar." Salles wil wetgeving versoepelen om meer economische activiteit in het reusachtige natuurgebied toe te staan.
Wat vindt de Braziliaanse landbouwlobby?
De sterke landbouwlobby, die onder Bolsonaro volop de ruimte heeft gekregen, vindt dat de schuld ten onrechte naar de boeren wordt geschoven. “Wij als agribusiness bestrijden het illegaal verbranden. Branden op onze eigendommen betekenen verliezen. Het moet duidelijk zijn dat wij het meeste belang hebben bij het behoud van het milieu", zei de voorzitter van de Vereniging van Sojabonen- en Maisproducenten van de staat Mato Grosso, Bartolomeu Braz.
Commentatoren van de grote krant O Globo zijn zeer bezorgd over de bosbranden en eensgezind in hun veroordeling van de regering. 'Het land brandt', 'Brazilië wordt milieuparia' en 'De reputatie van het land brandt', kopten ze.
Hoe moet het verder?
Vanuit het Witte Huis is het tot nu toe stil gebleven, maar de Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft zich vierkant opgesteld achter de Franse president Macron. De regeringsleiders van het Verenigd Koninkrijk, Canada, Japan en Italië hebben zich daar inmiddels bij aangesloten. De leiders willen de branden tijdens de top van de G7 bespreken, die zaterdag in het Franse Biarritz begint.
Het is duidelijk dat Brazilië geen genoegen zal nemen met een bestraffende vinger van de rijke industrielanden. Als het Amazonegebied de longen van de aarde zijn, zoals Macron schreef in zijn tweet, en van zo'n groot belang in de strijd tegen de opwarming van de aarde, zullen de rijke landen er op de een of andere manier iets voor over moeten hebben om het woud te beschermen.
Brazilië zal mogelijk meer geld willen ontvangen in het Amazone Fonds. De contributie van 35 miljoen euro die Merkel terughaalde is in elk geval een lachertje. Ook de hashtag #prayingforamazon is onvoldoende. #payingforamazon lijkt realistischer.