OPINIE – Zeven dagen geleden gingen de Amerikaanse kiezers naar de stembus en kozen Donald Trump als volgende president van de Verenigde Staten. Is Facebook daarvoor verantwoordelijk?
De afgelopen week kon ik me bijna niet aan die indruk onttrekken.
Bij De Wereld Draait Door mochten Blendle-baas Alexander Klöpping en NRC-journalist Wouter van Noort uitweiden over de schadelijke rol die het sociale netwerk vervult in onze huidige informatiemaatschappij.
Ook komiek John Oliver van het doorgaans hilarische HBO-programma Last Week Tonight noemde Facebook als een van de oorzaken, net als onder meer Vox, New York Magazine, en Wired.
Het voornaamste verwijt: op Facebook wordt op grote schaal nepnieuws gedeeld. Zoals het bericht dat de paus Donald Trump steunt. Of dat Hillary Clinton achter de moord op een FBI-onderzoeker zou zitten. Of dat Trump ooit gezegd heeft dat Republikeinen de domste groep kiezers zijn.
Allemaal niet waar.
Natuurlijk is het problematisch dat Macedonische tieners duizenden dollars per maand verdienen met het tikken van onjuiste berichten die als een malle rondgaan op Facebook. Ze maken handig gebruik van Facebooks algoritme, dat gebruikers voorschotelt wat populair is, zonder te checken of iets klopt.
Ook zijn er vraagtekens te plaatsen bij Facebooks rol in het huidige medialandschap. Voor bijna de helft van de Amerikanen is het sociale netwerk een belangrijke bron van nieuws, toch weigert oprichter Mark Zuckerberg Facebook te bestempelen als mediabedrijf - en de verantwoordelijkheid te nemen die daarbij komt kijken. Zuckerberg heeft beloofd op te treden tegen nepnieuwssites, maar wil geen "arbiter van de waarheid" zijn.
Trump is méér dan een sociale hype
Allemaal voer voor discussie. Maar wie Facebook de schuld geeft van Trumps overwinning neemt zelf een loopje met de waarheid.
Er zit een impliciete aanname achter: dat onwetende Trump-stemmers met de juiste informatie een andere keuze hadden gemaakt. Dat betwijfel ik.
Een flink deel van Republikeinse kiezers heeft dondersgoed door dat Trump een gemankeerde kandidaat is, blijkt uit exitpolls. Drie op de tien Trump-kiezers denkt niet dat de vastgoedmiljardair eerlijk en betrouwbaar is en bijna een kwart acht Trump ongeschikt voor het presidentschap.
Toch hebben ze op hem gestemd. Niet omdat ze het per se eens zijn met zijn uitspraken over vrouwen en moslims, maar omdat ze klaar zijn met de gevestigde orde waar Clinton symbool voor staat.
De stem op Trump is een uitroep van een groep mensen die vindt dat ze onvoldoende geprofiteerd hebben van de toenemende welvaart die globalisering heeft gebracht. Een groep die ziet dat lokale fabrieken de deuren sluiten, terwijl bankiers op Wall Street de huizenmarkt naar de vernieling helpen. Een groep die zich vergeten voelt, niet alleen door de regering in Washington maar ook door de veelal 'linkse media'.
Niet voor niets is de belangrijkste reden voor kiezers om op Trump te stemmen dat hij de boel op kan schudden. Zoals het nu gaat, kan het niet verder.
Tegen die achtergrond is Trump gekozen. Ja, nepnieuws op Facebook is een probleem. Maar als je de overwinning van Trump niet aan zag komen, moet je je afvragen of je niet zelf in een bubbel leeft.