Ruim 1 miljoen huizenbezitters hebben (gedeeltelijk) een aflossingsvrije hypotheek. Voor een deel van hen dreigt een forse restschuld. Ondernemen banken voldoende actie om problemen te voorkomen?

Aflossingsvrije hypotheken waren tot enkele jaren geleden erg populair. Dat is niet zo verwonderlijk. De maandlasten zijn laag omdat je alleen rente hoeft te betalen. Ondertussen mag je wel de hypotheekrente aftrekken.

Sinds 2013 moeten nieuwe hypotheken annuïtair worden afgelost. Maar meer dan de helft van de huizenbezitters heeft nog steeds (deels) een aflossingsvrije hypotheek.

Seinen op rood

Zolang de lening nog niet terugbetaald hoeft te worden, de rente laag en aftrekbaar blijft en het inkomen gelijk blijft, is er niets aan de hand.

Maar als bij een van deze factoren de seinen op rood komen te staan, kun je worden geconfronteerd met een forse restschuld. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn als je inkomen na pensionering daalt of als de renteaftrek na dertig jaar stopt.

Risicoklanten bij banken

Om huizenbezitters te wijzen op de risico's van een aflossingsvrije hypotheek, heeft de Nederlandse Vereniging van Banken afgelopen najaar een campagne gelanceerd, met de slogan Aflossingsblij.

Maar wat doen banken nog meer? En is dat voldoende? Om hier achter te komen nam Business Insider contact op met diverse grote hypotheekverstrekkers.

Hoe groot de groep huizenbezitters is bij wie de aflossingsvrije hypotheek als een spreekwoordelijke molensteen om de nek hangt, willen de meeste partijen niet zeggen.

Op basis van risico-omschrijving van AFM vallen bij Aegon ongeveer 7.500 hypotheken in de categorie (zeer) hoog risico. Dit zijn leningen die op de einddatum hoger zijn dan 50 procent van de woningwaarde. WestlandUtrecht Bank (onderdeel van ING Groep) schat de potentiële probleemgroep op ongeveer 20 procent van de klanten.

Het is niet zeker of deze klanten ook daadwerkelijk in de problemen gaan komen, benadrukken de hypotheekverstrekkers.  Dit hangt immers af van de persoonlijke financiële situatie: als je bijvoorbeeld veel hebt gespaard of tussentijds extra aflost, hoeft er geen reden te zijn voor paniek.

Bovendien hebben klanten die nu in een risicogroep vallen, vaak nog jaren de tijd om maatregelen te treffen, merkt Rabobank op.

Klanten van deze bank hoeven verder niet bang te zijn dat Rabobank de lening tussentijds opeist of opnieuw beoordeelt, aangezien deze aflossingsvrije leningen geen vaste looptijd hebben. De lening moet pas worden afgelost bij verhuizen en overlijden. Maar de betaalbaarheid van de hypotheek kan natuurlijk wel in gevaar komen.

Banken moeten klanten actief benaderen

Banken moeten alle klanten met een (gedeeltelijk) aflossingsvrije hypotheek benaderen om hen inzicht te geven in hun situatie. Ook moeten ze mogelijke oplossingen aandragen voor de risico's die deze klanten lopen, zo hebben banken in november te horen gekregen van toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM).

"Alleen een brief sturen aan klanten is echt niet meer voldoende. Van banken wordt een actieve houding verwacht", zegt Eric Zwaap, Customer Journey Expert preventief beheer WestlandUtrecht Bank

Maar gebeurt dit ook? WestlandUtrecht Bank, ABN Amro, ING en Rabobank zeggen dat zij klanten proactief benaderen. Dit gebeurt niet alleen via een brief of e-mailbericht, maar ook door hen te bellen.

Online tool

ABN Amro en Rabobank hebben daarnaast nog een online tool ontwikkeld, waarmee klanten kunnen checken of hun hypotheek in de toekomst betaalbaar blijft.

Klanten van ING kunnen via MijnING hun situatie bekijken en in actie komen als dat nodig is. Verder attendeert deze bank klanten op hun aflossingsvrije hypotheek op reguliere contactmomenten, zoals bij een renteherziening.

Aegon informeert klanten over bijvoorbeeld over mogelijkheden als extra aflossen, rentemiddeling en omzetting naar een andere hypotheekvorm. Maar naar aanleiding van de instructie van AFM is de verzekeraar nu bezig met een plan voor verdergaande initiatieven.

Hans André de la Porte van de Vereniging Eigen Huis hoopt dat banken de drempels weghalen die nog tussen bank en klant inzitten. "Als een klant een oprechte vraag stelt over de toekomstige betaalbaarheid van de hypotheek, moet de bank daar geen kosten voor rekenen, vinden wij."

Verschillende opties bij aflossingsvrije hypotheek

Huiseigenaren die in de problemen dreigen te komen met hun aflossingsvrije hypotheek, krijgen van banken verschillende opties aangeboden om de risico's te verlagen. Hierbij kun je onder meer denken aan tussentijds aflossen, extra sparen of de aflossingsvrije hypotheek omzetten naar een variant waarbij je automatisch elke maand aflost.

Soms is het ook mogelijk om je maandlasten te verlagen door je bestaande rentecontract af te kopen of te middelen met de huidige rente. Het geld dat je daarmee bespaart, kun je weer gebruiken om af te lossen.

Omdat de keuze wat het meest verstandig is, afhangt van je persoonlijke omstandigheden, kunnen hypotheekverstrekkers niet zeggen welke opties het meest worden gekozen.

Aegon ziet wel een toename van het aantal extra aflossingen en het aantal verzoeken om aflossingsvrije leningen (deels) om te zetten naar een aflossende productvorm.

Kleiner wonen

Eric Zwaap van WestlandUtrecht Bank signaleert een verschuiving in de aanpak vanuit de sector. "Eerst lag de nadruk op aflossen aan het einde van de looptijd. Nu ligt de focus meer op het betaalbaar houden van de hypotheek. Niet elke huizenbezitter hoeft aan het einde van de looptijd op nul uit te komen. Er zijn ook andere oplossingen mogelijk. Je kunt er bijvoorbeeld ook voor kiezen om je huis later te verkopen en kleiner te gaan wonen. Ook kun je overwegen om de looptijd van de hypotheek te verlengen."

Sommige ondervraagde partijen wijzen op de eigen verantwoordelijkheid van de consument, die zou zelf inspanningen moeten verrichten om de risico's te verlagen. Maar zijn huiseigenaren eigenlijk wel voldoende doordrongen van de ernst van de situatie?

Aegon merkt dat klanten bij de keuze voor een (deels) aflossingsvrije hypotheek soms te weinig oog hebben voor toekomstige veranderingen en mogelijke tegenvallers. Als deze zich voordoen, weten ze niet precies hoe ze daarmee om moeten gaan. "Door meer en vaker informatie te verstrekken en handelingsperspectief te bieden, hopen we dat ze de risico’s beter gaan onderkennen, en waar mogelijk en nodig actie ondernemen."

Klanten meer bewust

Volgens ABN Amro zijn klanten over het algemeen goed geïnformeerd over hun financiële situatie; mede dankzij de campagne Aflossingsblij. "Als wij klanten bellen, merken wij dat ze beter op de hoogte zijn wat aflossingsvrij betekent en dat ze beter zijn voorbereid op een gesprek met ons", laat de bank desgevraagd weten.

ING heeft tijdens de campagne Aflossingsblij gezien dat klanten informatie inwinnen. "Dus we slagen erin om bewustwording te creëren." Ook André de la Porte merkt dat huiseigenaren zich er inmiddels van bewust zijn dat de hypotheek ooit moet worden terugbetaald, door aflossing of verkoop van het huis.

Rabobank sluit zich hierbij aan. Maar de bank voegt er wel aan toe dat dit traject pas in de beginfase zit. "Voor veel klanten gaat het om een risico dat pas over meer dan tien jaar echt gaat spelen. Daarom is het niet eenvoudig mensen hier nu al voor te interesseren." Toch wil de bank zich serieus inspannen om iedereen zich zo goed mogelijk te laten voorbereiden. "Maar dat wordt een traject van meerdere jaren."

Dit is het tweede artikel in de Maand van vooruitkijken in de hypotheeksector, mogelijk gemaakt door Davinci. Davinci ontwikkelt geavanceerde softwareoplossingen voor hypothecair- en consumptief krediet, in nauwe samenwerking met haar klanten. Wanneer je een hypotheek of lening aanvraagt wil je dat dit proces snel, veilig en soepel verloopt. En het liefst wil je ook real time kunnen zien wat de status ervan is, of het nou gaat om je aanvraag of je openstaande lening. Davinci helpt financiële instellingen om aan deze verwachtingen van vandaag én die van morgen te kunnen voldoen. Kijk voor meer informatie op www.davincigroep.nl.