OPINIE – Tweede Kamerleden Martin van Rooijen (50Plus) en Edgar Mulder (PVV) besteedden dinsdagnacht uren aan het verkwanselen van onze zuurverdiende belastingcenten met beschouwingen over het kabinet-Den Uyl en de Romeinse redenaar Cicero.
Wellicht was het nuttiger geweest om wat fundamenteler te kijken naar de brandende kwestie waar het eigenlijk om ging: de ‘aflosboete’ voor huiseigenaren die hun hypotheek hebben afgelost. Bij dezen een voorschot.
Het kabinet-Rutte III wil voor huiseigenaren die hun hypotheek hebben afgelost het eigenwoningforfait weer invoeren – een belastbaar bedrag van uiteindelijk 0,6 procent van de WOZ-waarde van huizen dat je moet optellen bij het inkomen. Hoe schandelijk is dat?
Als je collectief dingen wilt financieren – wegen, politie onderwijs – heb je potentieel een aantal mogelijkheden: belasting heffen op inkomen van werknemers en gepensioneerden, belasting op bedrijfswinsten, heffingen op consumptie (btw en accijns) en belastingen op vermogen.
In beginsel lijkt het me niet onredelijk om bezit te belasten, naast heffingen op arbeid, winst en consumptie. Volgende vraag is dan: welke vormen van bezit?
Heffing op vermogen: Box 3 en Box 1
In Box 3 wordt belasting geheven op spaargeld, beleggingen en overige bezittingen (bijvoorbeeld virtuele betaalmiddelen zoals de bitcoin).
De eigen woning valt vreemd genoeg in Box 1 waar inkomen uit arbeid en zelfstandig ondernemerschap wordt belast. Maar gelet op het feit dat er ook belasting wordt geheven op financieel vermogen (in Box 3), blijft het punt: waarom zou je de eigen woning vrijstellen van belastingheffing?
In Box 3 geldt de systematiek dat er wordt gerekend met een (fictief) rendement op vermogen, waarbij je schulden in mindering mag brengen, zodat de heffing geldt over het nettovermogen.
Idealiter behandel je de eigen woning ook op die manier: je neemt de WOZ-waarde en brengt daar de hypotheekschuld op in mindering en over de nettowaarde hef je belasting. Huiseigenaren moeten dan uiteraard zelf redelijk vrij kunnen bepalen hoeveel hypotheekschuld ze in de woning willen stoppen.
Omdat de eigen woning momenteel in Box 1 zit, werkt de systematiek echter anders: aan de ene kant heb je de fiscale heffing over het eigenwoningforfait en aan de andere kant de hypotheekrenteaftrek als fiscaal voordeel. Het eerste kun je zien als een tegenhanger van de vermogensrendementsheffing in Box 3 en het tweede als een soort kromme variant op de aftrekbaarheid van schulden in Box 3.
Volgens deze logica is er geen enkele reden om bepaalde groepen huiseigenaren helemaal vrij te stellen van belastingheffing op de eigen woning.
Belasting op woongenot: wat is redelijk?
De enige kanttekening die je kunt maken is dat de eigen woning een vorm van bezit is waar je in principe geen jaarlijkse inkomsten uit haalt - zoals vaak wel het geval is bij sparen en beleggen, in de vorm van respectievelijk rente en dividend. Aan de andere kant: bij verkoop van huizen kan er wel vermogenswinst of -verlies optreden.
Bij de eigen woning belast je met een jaarlijkse heffing dus het 'genot van het huizenbezit'. Daarbij kun je je nog afvragen of iemand met een woning die twee ton waard is, vergelijkbaar behandeld moet worden met de huizenbezitter die een woning van vijf ton heeft of eentje met een miljoenenvilla. In Box 3 geldt immers ook een vrijstelling voor 'kleine spaarders' van 25 duizend euro per jaar.
Zolang de eigen woning in Box 1 zit, zou het dus niet onredelijk zijn om bijvoorbeeld de eerste twee ton van de WOZ-waarde vrij te stellen van de heffing op het eigenwoningforfait. Maar dan wel voor alle huiseigenaren, ongeacht of ze een hypotheek hebben.
Immers: hoe begrijpelijk het ook is dat 50PLUS en de PVV het deel van hun achterban willen pamperen dat behoort tot de vermogende babyboomers met een vet pensioen en een hypotheekvrij huis van ettelijke tonnen... de rest van Nederland heeft er geen belang bij om die specifieke groep te subsidiëren.