De witwasaffaire van ING heeft zijn eerste slachtoffer geëist bij de top van de bank. Dinsdag werd bekend dat financieel directeur Koos Timmermans zijn baan verliest.
Het aanstaande vertrek van Timmermans volgt op een megaschikking van ING met het Openbaar Ministerie (OM). De bank ging vorige week akkoord met een boete van 675 miljoen euro en een terugbetaling van 100 miljoen euro vanwege ernstige nalatigheid bij het voorkomen van witwaspraktijken.
Van 2010 tot en met 2016 schoot ING onder meer tekort bij de uitvoering van onderzoeksprocedures ter voorkoming van financieel-economische criminaliteit. Justitie constateerde dat de bank in deze periode te weinig deed om financiële malversaties door klanten te voorkomen.
Zo greep de bank te laat in toen een telecomprovider via Nederlandse ING-rekeningen miljoenen smeergeld betaalde aan een bedrijf van de dochter van de Oezbeekse president. Ook kwam het witwassen van miljoenen euro’s door ING-klanten te laat aan het licht.
Volgens ING-topman Ralph Hamers waren die tekortkomingen te wijten aan een gebrek aan afstemming tussen commerciële afdelingen en medewerkers die op wettelijke naleving moeten toezien. Het OM heeft geen bewijs gevonden dat medewerkers op individueel niveau hebben meegeholpen aan criminele activiteiten.
Koos Timmermans. Foto: ANP
Offer aan de top
ING was in eerste instantie niet van mening dat er naast de megaschikking ook wat personeel betreft een offer moest worden gebracht. Na "heftige reacties'' uit de politiek en maatschappij werd toch besloten dat er iets moest gebeuren op het niveau van de directie, zei president-commissaris Hans Wijers dinsdag.
Het vertrek van Koos Timmermans is volgens Wijers ook in het belang van de bank zelf.
Minister Wopke Hoekstra van Financiën noemde de beslissing dinsdag passend en verstandig, en ook in de Tweede Kamer werd positief gereageerd, al was het met enig voorbehoud. "Dat er pas consequenties volgen na zo veel maatschappelijke en politieke druk geeft te denken", zei PvdA'er Henk Nijboer. "Ik vraag mij sterk af of ING dezelfde conclusie had getrokken als er niet zo veel ophef was ontstaan", sloot Mahir Alkaya (SP) zich daarbij aan.
De positie van topman Ralph Hamers staat volgens Hans Wijers niet ter discussie. "De heer Hamers had en heeft de volledige steun van de raad van commissarissen", aldus de ING-topman dinsdag tegenover persbureau ANP. Hamers zal er de komende tijd hard aan moeten gaan trekken om de reputatie van de bank te herstellen.
Rabobank: de Liboraffaire
Schrale troost voor ING is misschien nog dat het niet de eerste keer is dat een Nederlandse grootbank een megaboete krijgt vanwege gebrekkig risicomanagement. Rabobank en ABN Amro, de twee grote concurrenten in Nederland, werden ook al serieus op de vingers getikt na affaires die met beter management voorkomen hadden kunnen worden.
Met één belangrijk verschil: de megaschikking van in totaal 775 miljoen euro is volledig tussen ING en justitie in Nederland tot stand gekomen. In eerdere affaires bij Rabobank en ABN Amro waren het vooral buitenlandse toezichthouders die keihard optraden en hoge boetes uitdeelden.
Rabobank, de enige grote bank die geen staatssteun nodig had tijdens de financiële crisis, zag het betrouwbare imago in 2012 alsnog in duigen vallen toen de Libor-fraude en de betrokkenheid daarbij naar buiten kwamen. Handelaren van deze en andere banken bleken het interbancaire rentetarief Libor jarenlang te hebben gemanipuleerd voor eigen gewin.
Rabobank betaalde 774 miljoen euro om de kwestie te schikken met toezichthouders in binnen- en buitenland. Het leeuwendeel van die schikking kwam toen terecht bij Britse en Amerikaanse toezichthouders. Rabobank maakte 70 miljoen ervan over naar het Nederlandse OM.
Rabo-topman Piet Moerland besloot als gevolg hiervan om vervroegd op te stappen. Vier betrokken medewerkers troffen schikkingen voor geldboetes van 750 tot 3.000 euro en twee andere werden in eerste instantie tot gevangenisstraffen veroordeeld, maar in hoger beroep vrijgesproken vanwege onrechtmatig verkregen bewijsmateriaal.
Een Britse handelaar van UBS werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van maar liefst veertien jaar.
Het ging in dit geval dus niet in witwaspraktijken, maar wel om gebrekkige interne controle op het handelen van eigen medewerkers.
Piet Moerland. Foto: ANP
ABN Amro: de Iran-Libië affaire
ABN Amro werd tussen 2005 en 2010 achtervolgd door een affaire over betalingen van klanten vanuit Libië en Iran, waar het kantoor in New York niet transparant over was geweest tegenover de Amerikaanse autoriteiten.
ABN Amro kreeg hiervoor in 2005 een boete van 80 miljoen dollar. De bank moest de boete betalen omdat er op een kantoor in New York dat alle dollarbetalingen van klanten van de bank verwerkte, onvoldoende toezicht was gehouden op de naleving van de regels van het Amerikaanse ministerie van Financiën.
Onafhankelijk onderzoek wees uit dat op het kantoor van ABN Amro in Dubai de regels daadwerkelijk waren overtreden. Medewerkers daar hielden voor het kantoor in New York informatie achter over betalingen aan klanten in verdachte landen als Iran en Libië.
De afhandeling van de zaak door toenmalig ABN-topman Rijkman Groenink en financieel bestuurder Tom de Swaan verliep niet vlekkeloos. Groenink moest zich verdedigen tegen suggesties dat relevante informatie niet op een correcte manier aan de Amerikaanse autoriteiten was verstrekt.
Rijkman Groenink (rechts) en Tom de Swaan. Foto: ANP
Groenink en de Swaan besloten daarop een miljoen euro van de bonussen die zij als bestuurders in 2004 hadden ontvangen terug te geven. Dit werd destijds als afdoende beschouwd door door ABN Amro's raad van commissarissen.
De zaak had grote gevolgen voor ABN Amro. De bank stond jarenlang onder verscherpt toezicht van de Amerikaanse bankautoriteiten. Ook kon het bedrijf geen overnames meer doen in de Verenigde Staten.
In 2007 werd ABN Amro als ‘prooi’ overgenomen door het bankentrio Royal Bank of Scotland (RBS), Banco Santander en Fortis. RBS nam onder meer de activiteiten in New York over. Het staartje van de Dubai-affaire kwam daardoor bij de Britse bank terecht: voor een geldstraf van 500 miljoen dollar kocht RBS in 2010 beschuldigingen van overtreding van Amerikaanse bankwetten af.