ABN Amro schikt voor €480 miljoen met OM vanwege witwassen

ABN Amro schikt voor 480 miljoen euro met het Openbaar Ministerie, omdat de bank tekortschoot bij het tegengaan van witwassen. “Hiermee sluiten we een pijnlijk en teleurstellend hoofdstuk af in de geschiedenis van ABN Amro”, laat topman Robert Swaak van het financiële concern weten.

ABN Amro werd er lang van verdacht onvoldoende te hebben gedaan om witwassen te voorkomen. Kenners gingen er daarom al langer vanuit dat er waarschijnlijk nog een flinke boete zou volgen.

Uiteindelijk bedraagt de boete voor ABN Amro 300 miljoen euro. Daarnaast moet de bank nog 180 miljoen euro betalen voor ontneming. Dat is het bedrag dat ABN Amro volgens het OM eerder heeft bespaard door zijn gebrekkige antiwitwasbeleid.

Als gevolg van de schikking duikt ABN Amro opnieuw in de rode cijfers. Het concern verwacht door de straffen over het eerste kwartaal van het jaar een beperkt nettoverlies in de boeken te moeten schrijven.

Een paar jaar geleden moest ING in een vergelijkbare kwestie ook al honderden miljoenen euro's boete betalen. ING schikte in 2018 met het Openbaar Ministerie voor een bedrag van 775 miljoen euro.

Klant met 192 rekeningen fraudeerde voor 2 ton

ABN AMRO is volgens het OM "ernstig tekortgeschoten" in de naleving van de Wwft. Klantgegevens of documenten ontbraken, of de herkomst van gegevens in klantdossiers was onduidelijk.

Ook is cliëntenonderzoek niet naar behoren uitgevoerd. Verder heeft een groot deel van de klanten niet de juiste risicoclassificatie gekregen. Sommige klanten werden automatisch in de laagste risicocategorie ingedeeld.

Daarnaast is het gebruik van cash, dat volgens het OM een hoog integriteitsrisico kent, onvoldoende meegenomen bij het vaststellen van het risico van eveneens het grootste deel van de klanten. Verder voerde de bank onvoldoende voortdurende controle uit op de klanten.

Dat betekent volgens het OM dat de bank "structureel met onvoldoende diepgang" het cliëntenonderzoek heeft uitgevoerd. Daardoor hebben diverse klanten die criminele activiteiten uitvoerden langdurig misbruik kunnen maken van de rekeningen en diensten van de bank.

Voorbeelden van waar het mis ging: in enkele jaren tijd kon een klant 192 bankrekeningen openen, maar die bleven grotendeels inactief en werden gebruikt voor belastingfraude van bijna twee ton. De bank trok pas aan de bel toen justitie een strafrechtelijk onderzoek was begonnen naar de klant.

Een andere klant was gokverslaafd, had schulden en stond voortdurend rood. Daarvan was de bank op de hoogte. In driekwart jaar sluisde de klant door aanpassen van gegevens ruim 4,3 miljoen euro naar zijn privérekening, waarna het geld bijna volledig werd vergokt.

Van een andere klant was al sinds 1995 bekend dat deze persoon betrokken was bij fraude. Toch kon deze klant in 2014 een nieuwe bankrekening openen en kreeg deze een lage risicoclassificatie. Over de bankrekeningen van de bedrijven van de klant gingen miljoenen. Ook pasten de transacties niet bij de activiteiten waarmee de klant bij de Kamer van Koophandel was ingeschreven en werden er contante bedragen gestort in biljetten van 500 euro, volgens het OM een aanwijzing voor witwassen.

Voormalige ABN Amro-bestuurders Gerrit Zalm en Chris Vogelenzang leggen functies neer

Het strafrechtelijk onderzoek naar voormalige bestuurders van ABN Amro loopt nog. Inmiddels zijn er door het OM drie natuurlijke personen aangemerkt als verdachte, omdat zij feitelijk leiding gegeven hebben aan de overtredingen van de bank.

Volgens het Financieele Dagblad gaat het naast voormalig CEO Gerrit Zalm en oud-bestuurder Chris Vogelenzang ook om oud-bestuurder Joop Wijn.

Vogelzang en Zalm maakten maandag bekend te vertrekken bij Danske Bank, waar Vogelenzang CEO is en Zalm commissaris.

Vogelzang vertrok in 2017 bij ABN Amro. Hij zat in het bestuur en gaf leiding aan de particuliere en zakelijke tak van de bank. Ook werd Vogelzang gezien als een voorname kandidaat om Zalm op te volgen als baas van de onderneming. Maar daar werd in politiek Den Haag een stokje voor gestoken.

Vogelzang, die krap twee jaar geleden aan het roer kwam te staan van Danske, zegt in een verklaring "zeer verrast te zijn" door het besluit van de Nederlandse autoriteiten. "Ik heb ABN Amro meer dan vier jaar geleden verlaten en ben ervan overtuigd van dat ik mijn managementverantwoordelijkheden met integriteit en toewijding heb uitgevoerd. Mijn status als verdachte betekent niet dat ik zal worden aangeklaagd."

Voormalig ABN AMRO-topman Gerrit Zalm "betreurt" het en vindt het "onnodig beschadigend" dat hij door het Openbaar Ministerie als verdachte is aangemerkt in het witwasonderzoek rond de bank. Dat heeft advocaat Aldo Verbruggen van de oud-minister van Financiën laten weten.

De raadsman van Zalm noemt de stap "verrassend". Dit temeer omdat Zalm eerder als getuige is verhoord in het onderzoek. Toen zou er helemaal niets zijn geweest dat erop wees dat het OM hem als verdachte beschouwde. Zalm staat ook nog steeds achter zijn bestuur bij de bank.

De VVD-prominent, die van 2009 tot eind 2016 de baas was bij ABN AMRO, heeft volgens justitie feitelijk leiding gegeven aan het foute antiwitwasbeleid bij het financiële concern. 

Volgens financieel activist Pieter Lakeman is het goed nieuws dat het Openbaar Ministerie voormalige bestuurders van ABN AMRO, onder wie oud-topman Gerrit Zalm, als verdachten heeft aangemerkt in het witwasonderzoek rond de bank. "Ten opzichte van de schikking met ING van een paar jaar geleden is dit een enorme vooruitgang", aldus de man die zich er eerder voor inzette dat oud-ING-baas Ralph Hamers alsnog strafrechtelijk wordt vervolgd voor de witwasperikelen bij ING.

Volgens Lakeman is een grote boete voor een bank een "prima" strafmaatregel. Een bank kun je toch niet in de gevangenis zetten, zo redeneert hij. Maar het is in de ogen van Lakeman ook belangrijk dat de "poppetjes" die verantwoordelijk waren, worden bestraft.

Hij vermoedt dat justitie straks ook een schikking zal treffen met Zalm. In dat geval hoeft Lakeman dit keer niet in actie te komen met zijn stichting SOBI. Maar als het OM Zalm om de een of andere reden alsnog vrijpleit of als de boete voor de voormalige minister van Financiën erg laag uitvalt, dan sluit de activist niet uit zich alsnog in de strijd te mengen.

Minister Hoekstra: schikking is schuldbekentenis

ABN AMRO bekent met de witwasschikking van 480 miljoen euro wel degelijk schuld. Dat zegt demissionair minister van Financiën Wopke Hoekstra, die daarmee ABN-baas Robert Swaak lijkt tegen te spreken. Die zei dat het "nadrukkelijk geen schulderkenning" betreft. De Nederlandse staat is grootaandeelhouder van de bank.

"Ja, dat heeft de bank ook zelf toegegeven", zegt Hoekstra op de vraag of ABN AMRO schuld heeft. "Zij zijn zelf ook die transactie aangegaan. Volgens mij betekent dat, dat men ook toegeeft dat er dingen fout zijn gegaan." De bank schikte met het Openbaar Ministerie, dat zegt dat de bank jarenlang en structureel de antiwitwaswet heeft overtreden. Swaak zei in een persconferentie dat de bank wel volledige verantwoordelijkheid neemt voor de feiten die het OM naar buiten heeft gebracht.

"Volgens mij heeft men duidelijk gezegd dat men zich dit wel degelijk aantrekt, dat men ook verantwoordelijkheid neemt voor wat er verkeerd is gegaan", zegt Hoekstra. Hij noemt het "zeer pijnlijk en zeer ernstig wat er gebeurd is. Het laat zien dat we nog een lange weg te gaan hebben in Nederland en ook in de bancaire sector als het gaat om het onder controle krijgen van het grotere probleem dat witwassen in Nederland is". In 2018 trof ING in een vergelijkbare kwestie een recordschikking van 775 miljoen euro met het Openbaar Ministerie.

Het probleem leeft dan ook breder dan alleen bij ABN AMRO, zegt de bewindsman. Nederland is er volgens Hoekstra te lang te naïef over geweest. "We willen dat we bij ABN AMRO, maar ook breder in de financiële sector, dit probleem met wortel en tak weten uit te roeien, want het vreet echt de rechtstaat aan."

Tekort schietende toezicht op witwassen bij ABN Amro

ABN Amro geeft in een persverklaring zelf de volgende toelichting op de zaak.

Waar schoot ABN Amro tekort bij bestrijden witwassen?

"De bank betaalt een boete aan het OM wegens tekortkomingen in ABN Amro's processen ter bestrijding van witwassen in Nederland in de periode 2014-2020. Het gaat daarbij om de processen voor het accepteren van klanten, het monitoren van transacties en het afscheid nemen van klanten. In bepaalde gevallen kon daardoor misbruik worden gemaakt van rekeningen van ABN Amro. Het OM vindt dat ABN Amro redelijkerwijs had moeten vermoeden dat klanten in bepaalde gevallen hun ABN Amro rekeningen gebruikten om geld wit te wassen."

Waarom gaat ABN Amro voor een schikking?

De bank erkent hiermee dat er zaken fout zijn gegaan: "Met de schikking leggen we publiekelijk verantwoording af voor de tekortkomingen. Door akkoord te gaan met deze transactie, kunnen wij ons richten op de toekomst."

Hoe wordt de boete van 480 miljoen euro betaald?

"De boete wordt betaald uit de kapitaalbuffers van de bank, zeg maar onze reservepot. Tegelijkertijd zijn de eisen die aan banken worden gesteld om witwassen te bestrijden de afgelopen jaren sterk toegenomen, en daarmee ook de kosten voor de uitvoering daarvan. Deze uitvoeringskosten berekent de bank al gedeeltelijk door in haar tarieven."

Hoe gaat ABN Amro om met het aannemen van nieuwe klanten?

"De poortwachtersfunctie vereist van ons dat we scherp controleren wie we in de boeken hebben en wie we accepteren als klant. Dit leidt ertoe dat we in sommige situaties nieuwe klanten moeten afwijzen of afscheid moeten nemen van bestaande klanten. We zijn niet per se terughoudender, maar wel zorgvuldig in het aannemen van nieuwe klanten en het beoordelen van bestaande klanten."

ABN AMRO heeft al afscheid genomen van duizenden klanten, sinds de bank in 2019 door De Nederlandsche Bank (DNB) werd opgedragen opnieuw dossiers na te lopen en strenger op witwassen te controleren. Volgens het financiële concern gaat het om klanten waarvan het risico op eventuele misstanden relatief erg hoog was. Dit kunnen zowel zakelijke als particuliere klanten zijn.

LEES OOK: Britse banken en verzekeraars verhuizen massaal naar EU: Amsterdam staat in de top 5 van steden die hiervan profiteren