De stijging van rentes op kapitaalmarkten van de afgelopen weken heeft brede consequenties voor consumenten. Hypotheekrentes zitten in de lift en hetzelfde geld voor spaarrentes. Daarnaast heeft een hogere rente ook invloed op onder meer de financiële positie van pensioenfondsen.

De rentestijging heeft een aantal oorzaken. Zo is het besef doorgedrongen op financiële markten dat centrale banken van plan zijn om beleidsrentes voor langere tijd op een hoger niveau te houden om de hardnekkige inflatie te temmen.

Daarnaast geldt voor veel overheden in westerse landen dat de ze flink lenen op de kapitaalmarkt om lopende uitgaven te bekostigen. De uitgifte van grote hoeveelheden staatsleningen in onder meer de Verenigde Staten leidt ertoe dat beleggers voor nieuwe leningen een hogere rente kunnen eisen.

Gevolg is dat langlopende rentes van staatsleningen zijn opgelopen in zowel de VS als Europa en dat heeft gevolgen voor tal van andere rentes.

Hieronder kijken we naar 7 gevolgen van de hogere rente voor je portemonnee:

1) Stijging hypotheekrente

Sinds enkele weken is sprake van forse stijgingen van hypotheekrentes met langere looptijden. Ook afgelopen week is er weer een ronde van renteverhogingen geweest bij geldverstrekkers, zo signaleert financieel intermediair Van Bruggen Adviesgroep in de nieuwsbrief van deze week.

Hierdoor is de gemiddelde hypotheekrente voor 10 jaar vast mét NHG-verzekering gestegen naar 4,46 procent. De rente voor 10 jaar vast zonder NHG ligt gemiddeld op 4,85 procent.

Voor huiseigenaren die enkele jaren geleden de hypotheekrente op lage niveaus voor langere tijd hebben vastgezet, is er niet zoveel aan de hand. Maar starters op de huizenmarkt en huiseigenaren die binnenkort een nieuwe rentevaste periode moeten afspreken, krijgen wel te maken met de actuele, hogere hypotheekrentes.

2) Huizenprijs stijgt weer, maar hogere hypotheekrente is niet gunstig

Hogere hypotheekrentes maken de financiering van woningen duurder. De vraag is hoe zwaar dat meeweegt op de huizenmarkt.

In 2022 was sprake van een zeer snelle stijging van hypotheekrentes van niveaus van iets meer dan 1 procent naar meer dan 4 procent. Dat heeft er mede toe bijgedragen dat huizenprijzen afgelopen jaar onder druk kwamen te staan.

Sinds deze zomer lijkt echter sprake van een kentering op de huizenmarkt. Op maand- en kwartaalbasis stijgen huizenprijzen weer, mede door toenemende krapte in het aanbod. Dat bleek afgelopen week ook uit nieuwe cijfers van makelaarsvereniging NVM.

De recente stijging van hypotheekrentes is in omvang ook een stuk beperkter dan de enorme rentesprong van 2022. Toch kan het spannend worden, als hypotheekrentes vanaf de huidige niveaus nog verder stijgen. Hogere financieringslasten worden dan weer een belangrijkere factor op de huizenmarkt.

3) Kosten nieuwbouwwoning stijgen

Hogere rentes betekenen ook dat bouwbedrijven te maken krijgen met hogere leenkosten. Dat kan zich doorvertalen in hogere prijzen voor nieuwbouwwoningen, zo signaleert Van Bruggen.

Met de nieuwbouw gaat het toch al niet heel denderend. Afgelopen week bleek dat de verkoop van nieuwbouwwoningen in het tweede kwartaal van dit jaar is gehalveerd tot 3.300 woningen vergeleken met een jaar geleden, zo signaleerde het Centraal Bureau voor de Statistiek. Dat komt mede door een combinatie van krapte in het aanbod en de gestegen hypotheekrente.

4) Spaarrente hoger dan inflatie

Spaarders zijn jarenlang de klos geweest doordat dalende spaarrentes het niet mogelijk maakten om spaargeld waardevast te houden. Sinds kort is het echter wel weer mogelijk om spaarrentes te krijgen die boven het niveau van de Nederlandse inflatie liggen.

De hoogste variabele spaarrente voor vrij opneembare rekeningen zonder voorwaarden ligt bij in Nederlandse gevestigde banken momenteel op 2,75 procent. Het hoogste 1-jaars spaardepositie biedt een rente van 3,75 procent, zo blijkt uit een overzicht van de site spaarinformatie.nl.

De Nederlandse inflatie lag volgens de berekeningen van het Centraal Bureau voor de Statistiek in augustus op 3 procent.

In september is de inflatie fors gedaald naar 0,2 procent op jaarbasis, mede door de daling van energieprijzen. Al valt er op dat laatste cijfer wel wat af te dingen, omdat het CBS zijn meetmethode van de inflatie heeft veranderd.

Toch lijkt het erop dat er sprake is van een herstel van de balans tussen spaarrentes en de inflatie.

5) Pensioen(fonds) profiteert van hogere rente

Wie pensioen opbouwt bij een pensioenfonds van de werkgever hoeft waarschijnlijk niet te treuren over de stijging van rentes op kapitaalmarkten. Dit kan namelijk juist gunstig uitpakken voor de financiële positie van pensioenfondsen.

Een stijgende rente heeft voor de pensioenfondsen een tweeledig effect. Wat betreft de bezittingen van pensioenfondsen is er een negatief gevolg, omdat de waarde van obligatiebeleggingen van pensioenfondsen kan dalen door de hogere rente. Dit heeft ermee te maken dat de koers van obligatieleningen tegengesteld beweegt aan de rente, waardoor obligatiekoersen dus dalen bij een stijgende rente.

Tegenover de afnemende waarde van obligatiebezittingen staat echter een positief effect wat betreft de waarde van de toekomstige uitkeringen die pensioenfondsen moeten doen. Deze verplichtingen staan bij pensioenfondsen als schuld (aan de deelnemers) genoteerd en een hogere rente zorgt ervoor dat de contante waarde van de pensioenverplichtingen daalt.

Die daling van de schuldpositie van pensioenfondsen weegt vaak zwaarder dan de daling van de waarde van het obligatiebezit. Per saldo pakt dit dan gunstig uit voor de financiële positie van pensioenfondsen. Volgens pensioenspecialist AON heeft de stijging van de rente de zogenoemde dekkingsgraad van pensioenfondsen in september dan ook verbeterd.

6) Hogere rente zet aandelen onder druk

Voor aandelenbeleggers heeft een stijgende rente vaak negatieve gevolgen. Dit heeft verschillende redenen. Zo betekenen hogere obligatierentes van bijvoorbeeld veilige staatsleningen dat je meer rendement krijgt voor beleggingen met relatief weinig risico, vergeleken met beleggen in aandelen. Dat maakt aandelen relatief minder aantrekkelijk.

Verder speelt vooral voor groeibedrijven die pas verder in de toekomst winst maken, dat de zogenoemde contante waarde van toekomstige winsten lager wordt, als de rente stijgt. Dit is ongunstig voor de waardering van aandelen op de beurs.

De afgelopen vier weken hebben beurzen duidelijk last gehad van de stijgende rentes. Zo staat de Amsterdamse AEX-index momenteel op maandbasis ongeveer 1,3 procent lager.

7) Beleggen in obligaties: tweeledig effect van hogere rente

Tot slot: wie op de beurs belegt in obligatieleningen heeft te maken met een tweeledig effect. Aangezien bij obligatieleningen de koers en de marktrente tegengesteld bewegen, betekent dit dat een stijgende rente de waarde van obligatieportefeuilles met oudere leningen omlaag drukt.

Aan de andere kant is het zo dat een hogere rente betekent dat nieuwe obligatieleningen vaak een hogere jaarlijkse rente-uitkering bieden. Als je dus instapt op de obligatiemarkt, direct obligatieleningen koopt en die aanhoudt tot het eind van de looptijd, wordt de rentevergoeding aantrekkelijker.

LEES OOK: Topbelegger Jeremy Grantham waarschuwt dat de beurs met 30% kan crashen en mogelijk nog wat meer