- Door de droogte in vele delen van de wereld en de oorlog in Oekraïne dreigt een ongekende voedselcrisis.
- Overal ter wereld stijgen de voedselprijzen en in veel landen in met name Afrika en in iets mindere mate Azië is de voedselzekerheid in gevaar.
- Business Insider beantwoordt vijf belangrijke vragen over de dreigende voedselcrisis.
- Lees ook: 5 landen die de voedselexport verbieden of beperken om de eigen voedselvoorziening veilig te stellen, nu de inflatie de pan uit rijst
De Russische inval in Oekraïne kan leiden tot een ongekende voedselcrisis. De situatie op de voedselmarkt was al nijpend en nu de levering van onder meer graan, gerst en zonnebloemolie vanuit Oekraïne en Rusland voor een groot deel is gestokt, dreigt op veel plekken ter wereld honger en stijgen overal de voedselprijzen.
Al voor de oorlog waarschuwde het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties dat de wereld in 2022 een “catastrofe” stond te wachten door voedseltekorten, met onder meer grote problemen in Afghanistan, de Hoorn van Afrika en Jemen.
Poetins ambities verslechteren de situatie. Volgens VN-baas Antonio Guterres duwt de oorlog “tientallen miljoenen mensen over de rand van voedselonzekerheid” en kan dat leiden tot “ondervoeding, massale honger en hongersnood in een crisis die wel jaren kan duren”.
Het is onwaarschijnlijk dat de wereld die crisis eensgezind aan zal pakken, schreef de Financial Times onlangs in een commentaar: “Als je bedenkt hoe slecht het de wereld is vergaan in het eerlijk verdelen van vaccins, zijn de voortekenen voor hoe het zal omgaan met een voedselcrisis niet goed.”
Maar waardoor verkeren we in een voedselcrisis? En welke landen worden het hardst getroffen? Het antwoord op deze en andere vragen vind je hieronder.
Wat exporteren Oekraïne en Rusland normaal gesproken aan voedsel?
Rusland en Oekraïne zijn samen normaal gesproken goed voor 12 procent van alle wereldwijd verhandelde calorieën, aldus het Britse weekblad The Economist.
Oekraïne was tot de Russische invasie de grootste exporteur van zonnebloemolie. Het nam volgens Trouw de helft van de wereldexport voor zijn rekening. Ook is het land de derde grootste exporteur van koolzaad en gerst, de vierde exporteur van mais en de vijfde grootste graanexporteur.
Door de oorlog is niet alleen de oogst bemoeilijkt, maar vooral ook het transport van alle landbouwproducten. Omdat Rusland alle Oekraïense havens aan de Zwarte Zee in handen heeft, moeten al het opgeslagen graan en andere producten via de spoor en de weg vervoerd worden, en daar is momenteel lang niet voldoende capaciteit voor.
De oogst zal 35 procent lager uitvallen dan normaal, zo schat de Britse krant The Guardian op basis van satellietbeelden. Maar het exporteren van deze magere opbrengst is dus nagenoeg onmogelijk.
Ook de leveringen vanuit Rusland zijn beperkt vanwege de oorlog. Volgens Duitsland zet Poetin honger in als oorlogsmiddel om zijn doel te bereiken. Daarnaast hebben zowel Oekraïne als Rusland een verbod ingesteld op de export van kunstmest, waardoor de wereldwijde voedselvoorziening nog meer in het gedrang komt.
Wat zijn andere oorzaken van de dreigende voedselcrisis?
Al voor de oorlog in Oekraïne uitbrak, dreigde een grote voedselcrisis. Directeur David Beasley van het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties waarschuwde maandag tijdens het World Economic Forum in Davos dat zo'n 325 miljoen mensen momenteel te maken hebben met voedselonzekerheid.
Volgens hem heeft dat behalve het gebrek aan kunstmest en de stokkende export vanuit Oekraïne en Rusland vooral ook te maken met droogte op verschillende plekken wereldwijd.
Zo wordt de Hoorn van Afrika geteisterd door de grootste droogte in vier decennia, schrijft The Economist. Maar ook extreem hoge temperaturen in India en droogte in onder meer graangebieden in de Verenigde Staten en Frankrijk zorgen voor verminderde voedselproductie.
India besliste vorig weekend tijdelijk de export van tarwe op te schorten. Dat kan grote gevolgen hebben, aldus Javier Blas van Bloomberg. "Mijn grootste zorg is het copycat-gevaar van India’s uitvoerverbod voor tarwe", schreef hij op Twitter. "En dan niet enkel voor tarwe en mais, maar vooral voor rijst. Als rijstexporteurs in paniek zouden raken en het voorbeeld van India zouden volgen, is het 'game over' voor de globale voedselzekerheid."
China heeft juist last gehad van langdurige regenval, waardoor het zaaien is vertraagd en de slechtste oogst ooit dreigt. Ook werkt de coronapandemie nog door op de voedselvoorziening.
Welke prijzen stijgen het hardst?
Door de voedselschaarste stijgen de prijzen in hoog tempo. In Nederland waren voedingsmiddelen in april 8,5 procent duurder dan een jaar eerder, zo blijkt uit de laatste CBS-cijfers.
De prijsontwikkeling van vlees droeg daar het meeste aan bij: de prijsstijging bedroeg meer dan 10 procent op jaarbasis. Ook groenten, zuivelproducten en brood en granen werden duurder.
De Wereldbank verwacht dat de prijzen voor agrarische grondstoffen en voedingsmiddelen dit jaar uiteindelijk gemiddeld 18 procent hoger komen te liggen dan vorig jaar.
Maar de prijsstijgingen zullen voor bepaalde producten nog veel groter zijn. Zo voorziet de Wereldbank voor tarwe en palmolie een prijsstijging van meer dan 40 procent en zou kunstmest zelfs een kleine 70 procent duurder kunnen worden. Ook na dit jaar zullen de voedselprijzen voorlopig nog hoog blijven.
Welke regio's worden het hardst getroffen?
Waar Europa vooral hinder ondervindt van de stijgende prijzen, komt elders in de wereld de levering van voedsel in gevaar. Tientallen landen zijn voor hun graan voor een belangrijk deel afhankelijk van Rusland en Oekraïne. De meest kwetsbare landen daarbij zijn Libanon, Egypte, Bangladesh, Turkije en Indonesië.
Maar vanwege de droogte, en in mindere mate de nasleep van de coronapandemie, zijn de risico's op een hongersnood vooral groot in Afrika, Afghanistan en het door oorlog verscheurde Jemen.
Ook in Oekraïne zelf dreigen er voedseltekorten.
Welke maatregelen worden genomen om voedselschaarste te voorkomen?
De Wereldbank steekt in totaal 30 miljard dollar (bijna 28 miljard euro) in projecten om de voedselcrisis te bestrijden. Dat wordt gebruikt voor steun aan boeren en voedselproducenten, het faciliteren van handel, hulp aan kwetsbare huishoudens en het investeren in duurzaam voedsel.
"De gestegen voedselprijzen hebben een verwoestend effect op de armste en meest kwetsbare mensen", zegt directeur David Malpass van World Bank Group. "Landen moeten samenwerken om de aanvoer van energie en kunstmest te vergroten, boeren te helpen met het aanplanten en vergroten van de oogst en te stoppen met beleid dat import en export bemoeilijkt, voedsel gebruikt om biobrandstoffen van te maken of onnodige opslag aanmoedigt."
De Verenigde Naties hebben Rusland de afgelopen tijd al meerdere malen dringend opgeroepen de geblokkeerde Oekraïense havens aan de Zwarte Zee en de Zee van Azov te heropenen, zodat de graanexport naar met name Afrikaanse landen weer kan worden hervat. "Hoe langer de havens in de streek van Odessa gesloten blijven, hoe verwoestender deze wereldwijde hongercrisis zal worden", schreef VN-voedselchef David Beasly vorige week nog op Twitter. "Is het te veel gevraagd om voedsel door te laten, zodat miljoenen kunnen eten?"
De Europese Commissie heeft intussen een plan gepresenteerd om binnen drie maanden de helft van het aanwezige graan, gerst en zonnebloemolie Oekraïne uit te krijgen, zo berichtte Trouw. Er is op dit moment zo'n 40 miljoen ton aan voedsel opgeslagen, maar er moet ruimte worden vrijgemaakt voor de komende oogst. Daarom gaat Brussel proberen om 20 miljoen ton over land, water en spoor naar de havens van Europa te vervoeren.
Sommige landen hebben om hun eigen voedselvoorziening veilig te stellen en de inflatie enigszins te remmen de export van bepaalde landbouwproducten aan banden gelegd. Zo had Indonesië de uitvoer van palmolie tijdelijk verboden en hebben Argentinië en Kazachstan respectievelijk de export van rundvlees en tarwe beperkt.