Minister Jeroen Dijsselbloem nam vrijdag een voorschot op de zware onderhandelingen rond de opvang vluchtelingen in Europa. Als de Schengenlanden er niet uitkomen, hoe kunnen alternatieven er dan uitzien?

Bewegingsvrijheid voor personen tegenover solidariteit bij de opvang van asielzoekers. De Europese Unie worstelt ermee, sinds afgelopen zomer honderdduizenden vluchtelingen uit Syrië en andere bedreigde gebieden hun heil zochten in Europa. Een paar landen, waaronder Duitsland, Zweden, Oostenrijk en Nederland vangen relatief veel vluchtelingen op, terwijl veel Oost-Europese landen niet willen meedoen.

De terroristische aanslagen in Parijs van 13 november brachten nog een ander problematisch punt voor het voetlicht: open grenzen tussen Europese landen zorgen ervoor dat ook terroristen zich relatief gemakkelijk kunnen verplaatsen binnen de Schengenzone.

Schengenzone zonder Europese solidariteit

Kortom, zonder aanvullende afspraken over de opvang van vluchtelingen en een gecoördineerde aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit zorgen open grenzen voor grote spanningen. Geen wonder dat minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem aan de vooravond van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie de zaak op scherp probeert te zetten. Dat deed hij vrijdag door tegenover enkele kranten te suggereren dat de Schengenzone z’n langste tijd heeft gehad, als er geen akkoord komt over de vluchtelingenpolitiek.

“We moeten voorkomen dat we met elkaar gaan wedijveren in het doorsturen van asielzoekers naar de buren”, aldus Dijsselbloem. “Samen met Zweden, Oostenrijk, België en Duitsland dragen we nu alle lasten. (…) Dat geeft sociale spanningen. Als dit zo doorgaat, blazen we bij deze instroom de welvaartsstaat op.”

Dijsselbloem is niet al te optimistisch en houdt er rekening mee dat Nederland met een clubje andere landen moet terugvallen op een mini-Schengen. Vanuit economisch perspectief zou dat jammer zijn, want uit recent onderzoek blijkt dat het opdoeken van grenscontroles en een gemeenschappelijk visabeleid goed is geweest voor de onderlinge handel tussen de Schengenlanden.

Schengenzone: meer dan helft Nederlandse export en import

Onderstaande grafiek toont de huidige omvang van de Schengenzone. Daar doen 26 landen aan mee, waaronder vier niet-EU-landen: IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland. Met de mouseover kun je per land zien wat de omvang van de totale handel met Nederland was in 2014.

Neem je omvang van de totale buitenlandse handel als maatstaf, dus de import plus de export naar andere landen, dan had de handel met de Schengenlanden voor Nederland afgelopen jaar een waarde van 464 miljard euro, ofwel 57 procent van de totale buitenlandse handel.

Mini-Schengen, Asiel-Schengen, Optimaal Schengen

Dijsselbloem stelde vrijdag tegenover het Financieele Dagblad dat het economisch van groot belang is dat in ieder geval de grenzen met Duitsland en België open blijven. Duitsland is de grootste handelspartner van Nederland, maar dit mini-Schengen is met een buitenlandse handel van 252 miljard euro voor Nederland wel bijna de helft kleiner dan het huidige Schengen.

Ga je uit van de club van landen die momenteel wat meer doen aan de opvang van vluchtelingen - volgens Dijsselbloem zijn dat naast Nederland ook Zweden, Oostenrijk, België en Duitsland - dan zou je samen een Asiel-Schengen kunnen vormen. Maar economisch is dat ook niet ideaal: de buitenlandse handel met deze zone bedraagt voor Nederland 273 miljard euro.

De optimale Schengenzone bestaat voor Nederland uit de vier grote handelspartners: Duitsland, België, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Met slechts vijf landen heb je dan een zone die voor Nederland een handelswaarde van 367 miljard euro vertegenwoordigt. Politiek vergt dat nog wel wat masseerwerk: de Britten, die nu geen deel willen uitmaken van Schengen, zou je erbij moeten trekken; en Frankrijk, dat zich weinig happig toont om vluchtelingen op te vangen, zou mee moeten doen met afspraken over quota voor asielaanvragen.

Oeps! We konden je formulier niet vinden.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl