In 2016 is een wet in werking getreden die erfgenamen moet beschermen tegen schulden.
Maar wie denkt altijd veilig te zitten door een erfenis beneficiair te aanvaarden, kan bedrogen uitkomen, zo blijkt uit rechtszaken die sindsdien zijn gevoerd.
Hoe voorkom je dat je alsnog in problemen komt?
Wie een erfenis krijgt, kan kiezen uit drie opties: de erfenis zuiver aanvaarden (waarbij je zowel de bezittingen als de schulden erft), verwerpen (waarbij je de erfenis weigert) of beneficiair aanvaarden.
Beneficiair aanvaarden
Bij beneficiair aanvaarden geef je aan dat je de erfenis alleen accepteert als er onder de streep een positief saldo rest. Er wordt dan eerst een optelsom gemaakt van alle bezittingen en schulden.
Zijn de plussen hoger dan de minnen, dan krijg je alles wat overblijft nadat de schulden zijn afbetaald. Maar is de schuld hoger dan het vermogen, dan hoef je hier niet voor op te draaien. Het geld van de erflater wordt dan verdeeld onder de schuldeisers, waarna de zaak is afgedaan.
Zo'n aanvaarding onder voorbehoud is verstandig als je niet goed op de hoogte bent van de financiële situatie van de erflater. Je loopt dan geen risico om een erfenis mis te lopen (omdat je hem verwerpt), of persoonlijk aansprakelijk te worden gesteld voor de schulden (omdat je de erfenis zuiver aanvaardt).
Fotolijstje
Tot twee jaar geleden konden erfgenamen die hiervoor kozen, alsnog in problemen komen als ze bijvoorbeeld een dagboek of een fotolijstje mee naar huis namen.
De rechter kon dan oordelen dat zij zich gedroegen als erfgenaam en dat zij de erfenis dus eigenlijk hadden aanvaard. Hierdoor konden ze alsnog opdraaien voor de schulden van de erflater.
Erfgenamen die erfenissen zuiver aanvaardden, liepen het risico dat ze moesten opdraaien voor onverwachte schulden. Denk bijvoorbeeld aan een forse hypotheekschuld, bodemverontreiniging in de grond van de erflater, een onverwachte bedrijfsschuld of een onbekende schenking op papier die bij overlijden opeisbaar wordt.
Bescherming tegen onverwachte schulden
Om erfgenamen die te goeder trouw handelen te beschermen, is in september 2016 de 'Wet bescherming erfgenamen tegen schulden' in werking getreden. Hierin is geregeld dat als je een erfenis zuiver aanvaardt, je binnen drie maanden mag switchen naar beneficiaire aanvaarding, als je op onverwachte schulden stuit.
Ook is nu duidelijk omschreven welke gedragingen ertoe kunnen leiden dat een erfenis alsnog zuiver moet worden aanvaard, ondanks een verzoek tot beneficiaire aanvaarding.
Dit komt er in het kort op neer dat je geen handelingen mag verrichten die schuldeisers duperen. Je mag dus geen waardevolle spullen meenemen, weggeven of verkopen of rekeningen betalen van de betaalrekening van de erflater.
Maar een fotolijstje meenemen of een versleten bankstel naar de kringloop brengen, is geen probleem meer, want hier wordt geen schuldeiser door benadeeld.
... maar onderzoeksplicht is cruciaal
Met deze wet kun je geen buil meer vallen, zou je zeggen. Maar wie eerdere uitspraken van de rechter erop naslaat, ziet dat erfgenamen nog steeds in grote problemen kunnen komen. De meerderheid van de verzoeken om te switchen van zuivere naar beneficiaire aanvaarding is door de kantonrechter afgewezen.
Het venijn zit in het woordje 'onverwacht'. Dit houdt in dat je als erfgenaam een onderzoeksplicht hebt. De onderstaande twee waargebeurde casussen tonen aan hoe zwaar de rechter hieraan tilt. Hij kijkt niet alleen naar wat je wist, maar ook naar wat je eigenlijk had moeten weten.
Casus 1: Onverwachte belastingschuld nekt erfgenaam
De schrik was groot toen een man een maand na het overlijden van zijn vrouw op een forse belastingschuld van haar bedrijf stuitte. In plaats van de 176.203 euro aan achterstallige belastingaanslagen en premiebetalingen, vorderde de Belastingdienst ruim vier ton bij de nabestaanden.
De man, die zelf onderneming runt, had de erfenis zuiver aanvaard. Maar nadat hij de schuld had ontdekt, besloot hij de kantonrechter te vragen om dit om te zetten in een beneficiaire aanvaarding.
Hij voerde aan dat hij niet afwist van de schuld, omdat deze pas aan het licht kwam nadat hij aangifte had gedaan. Bovendien was de schuld een stuk hoger dan in voorgaande jaren en kon hij daar dus geen rekening mee houden.
De rechter maakte hier gehakt van. Hij oordeelde dat de erfgenaam wist dat er een schuld was en dat hij daardoor bij de accountant en/of de Belastingdienst had moeten informeren naar de exacte omvang hiervan. Sowieso mag van een erfgenaam worden verwacht dat hij onderzoekt waar de erfenis uit bestaat.
Bovendien had de erfgenaam bij zijn inschatting de omzet- en vennootschapsbelasting over het hoofd gezien, terwijl hij als ondernemer beter had moeten weten. De man moest de erfenis dus zuiver aanvaarden en zelf de belastingschuld ophoesten.
Casus 2: PGB-gelden komen niet uit de hoge hoed
Na de dood van haar man ploft er bij zijn weduwe een brief van de deurwaarder op de mat. Haar zorgverzekeraar vordert een te hoog uitgekeerd persoonsgebonden budget (PGB) terug, dat was uitgekeerd voor de zorg van haar man. Ze stapt naar de rechter om te vragen om de erfenis die ze zuiver had aanvaard alsnog beneficiair te mogen aanvaarden.
Volgens de vrouw was ze niet op de hoogte van die schuld toen haar man nog leefde. Ze had de financiële administratie uitbesteed aan een derde partij, omdat ze onvoldoende Nederlands sprak. Hierdoor kon ze niet weten dat er een rekening open stond.
De kantonrechter geloofde dat de vrouw de schuld niet kende. Maar volgens hem had ze hier wel vanaf moeten weten. Dat ze de administratie had overgelaten aan een ander, ontsloeg haar niet van de verplichting om deze zelf te raadplegen.
Bovendien was ze op de hoogte dat haar man een PGB ontving. Ze had in de rechtbank verklaard dat deze gelden werden gebruikt om de zorg mee te betalen; zorg die de vrouw nota bene zelf leverde. Omdat ze had verzuimd om onderzoek te doen naar een eventuele PGB-schuld, wees de kantonrechter het verzoek af.
Wat te doen?
Om dergelijke problemen te voorkomen, is het verstandig om erfenissen niet zomaar zuiver te aanvaarden en eerst onderzoek te doen. Wil je op safe spelen, kies er dan voor om de erfenis beneficiair te aanvaarden.
Hier zit wel een verplichte procedure aan vast. Zo moet je een boedelbeschrijving opmaken, waarin alle bezittingen en schulden worden vermeld. Ook moet je alle schuldeisers aanschrijven en de kantonrechter op de hoogte houden van de afwikkeling van de nalatenschap.
Als de omvang van de erfenis en schulden duidelijk is, moeten de schuldeisers worden betaald van het vermogen uit de nalatenschap. Blijft hierna nog wat geld over, dan wordt het restant verdeeld onder de erfgenamen.
De kantonrechter kan daarnaast onder andere eisen dat je schuldeisers in de krant oproept om hun vordering in te dienen en dat je een lijst met vorderingen en een rekening en verantwoording en uitdelingslijst deponeert.
Strakke procedure
Als je je niet aan deze regels houdt, vervalt de beneficiaire aanvaarding en kun je alsnog persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor de schulden uit de nalatenschap. Het is dus zaak om de procedure goed te volgen.
Waardevolle spullen
Heb je een erfenis beneficiair aanvaard, zorg er dan voor dat je geen handelingen verricht die schuldeisers kunnen benadelen. Doe dus geen betalingen met de rekening van de overledene; ook niet als je het achteraf terugbetaalt met je eigen geld.
Neem ook geen waardevolle spullen mee. Wil je bijvoorbeeld dure sieraden thuis bewaren, om te voorkomen dat ze worden gestolen, zet deze dan op een inventarisatielijst.
Bij grote schulden kun je ook overwegen om de erfenis te verwerpen. Maar heb je kinderen, dan treden die in jouw plaats en kan er nog steeds geen streep onder worden gezet.
